De dood van een kunstenaar

In Perspectieven het nieuwe boek van Laurent Binet lijkt de lezer de personages al snel een stapje voor. Maar is dat wel zo? Steeds blijkt dat alles net iets anders in elkaar steekt, en alles is een zaak van het gekozen perspectief. Vanuit welke hoek bekijk je iets? En waar ligt het verdwijnpunt?

Dit is een knappe roman die lijkt te gaan over een groot drama in de zestiende-eeuwse kunstgeschiedenis: de dood van de kunstenaar Jacopo da Pontomoro (1494-1557). Deze Renaissanceschilder werkte de laatste tien jaar van zijn leven aan zijn meesterwerk, een reusachtige serie fresco’s in de Sint-Laurensbasiliek in Florence, de parochiekerk van de beroemde De Medici’s. Het was een kunstwerk dat de Sixtijnse kapel in Rome naar de kroon zou moeten steken. Voor hij het af heeft, komt Pontormo helaas om het leven.

In de roman van Binet is die dood een moord. En is de detective niemand minder dan Giorgio Vasari, zelf een kunstenaar en architect, maar toch vooral bekend van zijn biografieën van andere kunstenaars. Vasari wordt door de hertog Cosimo de Medici belast met het oplossen van de moord, zonder dat hij al te veel ophef mag veroorzaken. Het blijkt de opmaat voor een spannende roman waarin feit en fictie volledig door elkaar lopen. Een roman waarin de personages nooit voldoende op de hoogte zijn van de gebeurtenissen en steeds interpretaties van de hun bekende feiten geven, die altijd net niet lijken kloppen. Ondertussen dreigt Maria, de dochter van de hertog, weg te lopen, wordt een schilderij gestolen en blijkt er gerommeld te zijn met het laatste kunstwerk van het slachtoffer, terwijl de koningin van Frankrijk achter de schermen aan het manipuleren is.

De auteur van dit prachtige boek is Laurent Binet, vooral bekend van zijn grote roman HhhH over de moord op de nazi Heydrich. Dat boek was een groot succes met meer dan 30 vertalingen, een verfilming als televisieserie en talloze prijzen. Ook zijn volgende romans kregen veel literaire lof en wonnen verschillende prijzen. Met Perspectieven gaat hij verder op deze weg, alleen op een net iets andere manier. Het boek is namelijk een brievenroman, steeds krijgt de lezer een brief voorgeschoteld waarin een nieuw feitje wordt gepresenteerd, of waarin een eerder gepresenteerd feitje in een ander daglicht wordt gesteld. De korte brieven steken knap in elkaar en lezen makkelijk weg. Daardoor heeft de roman veel vaart. Binet weet het daarnaast grappig, ontroerend, spannend, en met veel autoriteit te brengen.

Binet doet dat door meer dan twintig personen brieven te laten schrijven naar elkaar. Soms schrijft dezelfde auteur naar twee personen een brief, waarin feiten uit de ene brief in de volgende in een ander daglicht komen te staan. Soms krijgt een ontvanger van verschillende briefschrijvers post, waardoor feiten andere betekenis krijgen of duidelijke leugens zichtbaar zijn. Zo schrijft Catharina de Medici, op dat moment koningin van Frankrijk, brieven aan haar nichtje Maria de Medici in Florence. In deze brieven is ze lief en meelevend, maar in de brieven die ze tegelijkertijd schrijft aan Piero Strozzi, een van de belangrijkste vijanden van de vader van Maria is ze hard en meedogenloos naar datzelfde nichtje. Het nichtje aan de andere kant lijkt enerzijds goedgelovig, maar tegelijkertijd een vrouw die weet wat ze wil. Een ander personage dat veel kleur in diepgang krijgt is de kunstenaar Michelangelo, die vanuit Rome als raadgever steeds verschillende personages van tegenstrijdige adviezen voorziet. En zo gaat het door, ieder personage krijgt eigen motieven, een eigen geschiedenis en daarmee een eigen plek in de geschiedenis. Door die slimme compositie weet Binet de lezer mee te trekken in zijn interpretatie van het verleden.

Is er dan niks op af te dingen? Jawel, elk personage in dit boek is een vaardig auteur. En hun brieven zijn allemaal bondig, to the point. Ze hebben zeker niet allemaal dezelfde toon, maar ze zijn wel allemaal geschreven met een vaardige pen. En in de feitelijke wereld is dat natuurlijk nooit zo. Hierdoor schemert Binet zelf af en toe net iets te veel door de tekst. Soms is de tekst daardoor net wat te geconstrueerd. Was dat in zijn eerdere romans niet zo’n groot probleem, of zelfs de kracht van die boeken, hier is dat af en toe een beetje hinderlijk.

Dat kleine punt van kritiek neemt niet weg dat dit een heerlijk boek is, dat overloopt van de verbeelding. Dit is een boek dat je ertoe aanzet om op zoek te gaan naar informatie over Renaissancekunstenaars, Florence in het quattrocento, om te lezen wat Vasari over zijn collega kunstenaars schreef. Binet laat weer zien dat hij het genre van de historische roman tot in de puntjes beheerst.

Arjen Dijkstra

Laurent Binet – Perspectieven. vertaald door Liesbeth van Nes. Meulenhoff, Amsterdam, 304 blz. € 24,99.