‘Een autobiografische roman nog wel’

Zo’n programma als Vinger aan de pols. Of een openhartoperatie live op televisie. Überhaupt een operatie op televisie. Ik kan er niet tegen. De eerste bladzijden van de debuutroman van A.H.J. Dautzenberg kostten me dus ook enige moeite. ‘De operatie. tegenwoordig voeren we een kijkoperatie uit, waardoor de donor minder grote littekens overhoudt. De nier, meestal de linker, wordt losgemaakt met behulp van instrumenten en uiteindelijk verwijderd met een snee boven het schaambeen.’ En dan is er nog niet een druppel bloed gevallen.

Bloederig gaat het overigens niet worden in deze roman van Dautzenberg. Goddank. De schrijver debuteerde vorig jaar met zijn verhalenbundel Vogels met zwarte poten kun je niet vreten. Nu is er dus zijn eerste roman – Samaritaan. Het is een autobiografisch verhaal over een man die zijn nier besluit af te staan.

Structuur
De schrijver koos voor zijn roman voor een opmerkelijk structuur. Het gehele verhaal bestaat uit dialogen. Steeds staat de hoofdpersoon, de man die een nier doneert, tegenover een ander. De coördinator, de vader, de geliefde, de MRI-man, de verpleegkundige, de nachtzuster. Zo volg je het volledige proces die de man doormaakt. Van intake gesprek, naar ziekenhuisopname, naar uiteindelijke operatie. Het is een structuur die goed uitpakt, het geeft het verhaal schwung. Dat komt ook door de humor die in de dialogen verborgen liggen. Neem bijvoorbeeld de dialoog met de nier:

Je gaat binnenkort verhuizen, vriend. Dat lijkt me een goede zaak. Niet dat je het slecht hebt gedaan, verre van, maar iemand anders kan jou beter gebruiken. Misschien gaan we elkaar wel missen, maar risico’s horen bij het leven.

‘You talkin’ to me?‘
Tegen wie anders.
‘You talkin’ to me?‘
Ja!
‘YOU TALKIN’ TO ME?‘
Flauw hoor.
‘Vind je het gek. Het is de eerste keer dat je iets tegen me zegt! En dan dat geklop om je woorden kracht bij te zetten, is dat nu echt nodig?’
Ik probeerde je gerust te stellen.

Sterk is ook de dialoog met ‘de schrijver’ en het spel dat Dautzenberg in deze dialoog speelt met het schrijverschap en het genre van de autobiografische roman:

Wie ben jij?!
‘Ik ben de schrijver van dit boek.’
De schrijver? Dit boek?
‘Een autobiografische roman nog wel.’
Het moet niet gekker worden… Volgens mij is de dosis morfine te hoog, veel te hoog. Ik ben overvallen door een mystieke slaap. Ik zal de verpleegster even bellen, dan kan zij het pompje nakijken.
‘Dat is niet nodig. Ik heb helemaal geen kwade bedoelingen. Zoals ik al zei, is het een autobiografisch boek.’
Ik laat dit even tot me doordringen…
‘Neem de tijd.’
Stel dat ik mijn hallucinatie voor de grap even volg… Ik ben een personage in een boek, in jouw boek?
‘Klopt.’
En dat boek is autobiografisch?
‘Ook juist.’
Dan ben ik dus in feite… jou?
‘Ja en nee.’
Waarom doe je toch zo moeilijk?
‘Ik geef antwoord op je vraag.’

Jammer genoeg maakte Dautzenberg een paar weken terug zelf een einde aan het spel door in het actualiteitenprogramma Pauw en Witteman zijn persoonlijke verhaal te vertellen over zijn nierdonatie. Hij wilde zelfs zijn littekens laten zien om te bewijzen dat de Samaritaan écht autobiografisch is. Persoonlijk had ik het sterker gevonden als het onduidelijk bleef of Dautzenberg daadwerkelijk een nier had afgestaan en dat er dus kans bestond dat hij daadwerkelijk een spel speelde met het genre van de autobiografische roman. Dit zou goed passen bij de raadselachtigheid die de persoon Dautzenberg zo nu en dan oproept in de media, zoals de interviews die hij voor VPRO Gids afnam, maar die hij uiteindelijk uit zijn duim had gezogen.

De geliefde
De dialogen in de roman zijn lang niet allemaal even sterk. De gesprekken met zijn geliefde, die vooral in het eerste deel van de roman plaatsvinden, zijn mijns inziens het minst interessant. Dautzenberg vult teveel het karakter van de geliefde in en laat weinig tot de verbeelding over voor de lezer. Ook is haar karakter wat oppervlakkig beschreven. Maar daar staat tegenover dat in het eerste deel van de roman het verhaal over de vader weer sterk is. De vader van de man blijkt namelijk terminaal te zijn – kanker. De gesprekken die hij nog met zijn zoon voerde verdienden meer pagina’s. Sterker: ik hoop dat Dautzenberg hier nog eens een roman aan gaat wijden.

Maar goed, het zal Dautzenberg waarschijnlijk niet veel uitmaken. De man uit Samaritaan heeft zijn missie bereikt. Hij staat uiteindelijk zijn nier af. En Dautzenberg heeft ook zijn missie bereikt. Dat bleek wel uit een krantenbericht van Trouw, waarin stond dat zich in het AMC al verschillende nierdonoren hebben gemeld, nadat zij over de Samaritaan hoorden of de roman lazen. Zij liever dan ik.

Bart Temme

A.H.J. Dautzenberg – Samaritaan. Contact, Amsterdam, 250 pagina’s. € 19,95.