Voor de wirwar

De laatste weken heb ik een paar boeken gelezen die in de categorie jongerenliteratuur vallen. Wat vooral opviel is de voorspelbaarheid van de handeling. Als er iemand gepest werd, dan wist je zeker dat er verderop in het boek iets aan het pesten gedaan zou worden. Elk probleempje heeft zijn cliché oplossing. Gelukkig kent het Nederlandse taalgebied één schrijver die zich volstrekt niets aantrekt van die voorgebakken jeugdboeken. Misschien zijn zijn eerste jeugdboeken (Moeyaert  was nog geen twintig) nog in die zin klassiek te noemen, daarna ontwikkelde de schrijver zich tot een groot stilist. Wat fijn dat jongeren de kans hebben om ook zijn boeken te lezen.

In De Melkweg zitten de broertjes Oskar en Bossie op een muur. Samen met hun vriendin Geesje richten ze Ons Clubhuis op. Meer dan die muur om het magazijn van Oud IJzer CV waar twee moeilijk pratende mensen rondscharrelen, is er eigenlijk niet. Ze kijken naar beneden wie er voorbij komt. Veel meer dan de stokoude dame Nancy en haar even bejaarde teckel Jeckyll (‘Hij liep alsof hij leerde schaatsen.’) is er niet te zien. Dan besluit Bossie een weddenschap aan te gaan: wie zal er eerst doodgaan?

Zo op het oog allemaal kindergedoe en dat blijft het voor een groot deel ook. Alleen kom je gaandweg het boek erachter dat er veel meer speelt in het leven van die kinderen dan je eerst dacht. Het zijn kinderen die de onnozelheid en onschuld van hun allervroegste jaren kwijt zijn, maar nog niet een weg weten om ingewikkelde emoties in woorden om te zetten. Door de ogen van Oskar kijk je naar de wereld en je merkt zijn onrust omdat zijn moeder een tijdje weg van huis is ‘Voor de wirwar’ en omdat de vader weinig aandacht voor haar en de kinderen had. Dat is ook zo’n beetje het enige wat we te weten komen over de thuissituatie van Bossie en Oskar. Het verhaal eindigt goed, maar niet op de zwellende violen-manier die andere jeugdboeken zo onverteerbaar maakt. Sterker nog: de moeder-figuur komen we het hele boek niet tegen. We merken wel dat er een verandering op til is door een prachtige kleine zin: ‘De papa die ik kende droeg meestal kleren uit de winterla, deze had een overhemd met rode ruiten en korte mouwen aan.’

Het zijn dit soort zinnetjes die De Melkweg een feest maken om te lezen. En passant raak je verzeild in het brein van een jongetje dat alle indrukken om zich heen moet verwerken en bezig is zijn eigen weg te zoeken in de wereld. Het is een beetje obligaat om te zeggen in een recensie, zeker omdat het vaak gezegd wordt in een recensie over Moeyaerts werk, maar zijn werk is ook bedoeld voor volwassenen. Ik kom nog steeds mensen tegen die pretenderen dat ze verstand hebben van literatuur (meestal leraren Nederlands), maar die nog nooit een boek van Moeyaert hebben gelezen. Dat is onvergeeflijk en je doet vooral jezelf tekort als lezer van subtiele boeken.

Coen Peppelenbos

Bart Moeyaert – De Melkweg. Querido, Amsterdam, 150 blz. €12,95

Ook verkrijgbaar als luisterboek (Rubinstein, 14,95)

[youtube]https://www.youtube.com/watch?v=RHoN-rAlrUc[/youtube]