Hopeloze vriendschap

Het overkomt eigenlijk elke homoseksueel: verliefd worden op je beste vriend, die helaas geen aanhanger van de tegennatuurlijke liefde is, hoezeer je ook je best doet hem in die richting te drijven. In de nieuwe roman van Edmund White is dit wat Jack meemaakt als hij begin jaren zestig bij een uitgeverij in New York gaat werken en Will ontmoet. Tussen hen ontstaat een intense vriendschap, die zeker voor Jack allesoverheersend wordt. In eerste instantie is er nog niets aan de hand. Jack meent dat zijn homoseksualiteit iets is waar hij wel over heen groeit. Maar naarmate zijn eigen identiteit duidelijker wordt, groeit ook het besef dat Will de enige man is die hij echt begeert.

Omdat Will maar moeilijk zijn draai in het leven kan vinden, voedt dit bij Jack de hoop dat zijn vriend zal inzien dat ze een ideaal paar vormen. In het eerste deel van de roman schetst White een prachtig beeld van de permanente staat van hoop en verlangen waarin Jack verkeert, met als achtergrond een periode waarin er nog geen sprake was van een seksuele revolutie en homo’s nog tot een ingewikkeld bestaan waren veroordeeld. In het tweede deel van het boek verschuift de aandacht naar Will, die inmiddels getrouwd is en twee kinderen heeft. Zijn vriendschap met Will is op de achtergrond geraakt en hij leidt een degelijk bestaan op het platteland. Dit verandert als hij Jack opnieuw ontmoet, die hem in contact brengt met de exotische Pia.

Geheel in de stijl van John Cheever en John Updike begint Will een dubbelleven, in New York met Pia en in de provincie met zijn vrouw. Jack, die bevriend is met beide dames, helpt Will om dit precaire bestaan, gevuld met ingewikkelde arrangementen, vol te houden. Zelf heeft hij seksavonturen met een lange stoet aantrekkelijke mannen, zonder dat hij zich kan of wil binden. Tevreden stelt hij vast dat hij en Will nu allebei hetzelfde doen, namelijk hun eigen seksuele honger zo goed mogelijk stillen. Af en toe laat White de twee vrienden filosoferen over de verschillen tussen hetero’s en homo’s.

Then I thought about how half the fun of straight life, normal life, was the difference between men and women. It was fun to treat a woman like a lady. (..) Poor gay men, who didn’t have anything like those reciprocal roles. They didn’t have partners who wore diamond earrings and bracelets and needed to be zipped up and led across the dance floor in a gown.

White schrijft zoals altijd zonder omwegen over seksuele onderwerpen. ‘Yeah,’ I said, ‘but you still have the problem of the hairy butthole. After I pulled off all those silky nothings, if I was faced with an asshole black with hair – sorry! That would make me lose it.’ Uiteindelijk keert Will terug bij zijn vrouw en gezin. Jack, die nooit op iemand anders verliefd is geweest, kiest een oudere partner met wie hij een leven vol musicals en tripjes naar Italië deelt. Daarmee gaat de roman enigszins als een nachtkaars uit, ook al heeft White nog een aardige onthulling in petto. Jack Holmes and his friend is een onderhoudend en goedgeschreven boek. Zoals altijd heeft White een mooie stijl, die niet verhindert dat het verhaal zich in hoog tempo ontwikkelt.

Edmund White is inmiddels over de zeventig maar hij handhaaft met dit boek het hoge niveau van zijn werk. Slechts zelden sluipt er iets mechanisch of iets van routine in het verhaal, eigenlijk alleen als hij vanuit Will schrijft. Dan merk je dat hij zich niet helemaal zeker voelt in de heterowereld. Toch is Will als persoon herkenbaar en schrijft White ook over hem met inzicht en sympathie. Op de omslag van het boek zijn een man en een vrouw in een innige verstrengeling afgebeeld. In eerste instantie lijkt dit een truc van de uitgever om met dit boek een ‘breed’ publiek te trekken. Bij nader inzien geeft de foto een goed beeld van de ellendige situatie van Jack, die geheel buitengesloten wordt door Will.

Doeke Sijens

Edmund White – Jack Holmes and his friend. Bloomsbury, London. 400 blz. € 16,99.