De onschuldige bezigheid van de onwetende

Dertig studenten van de toneelacademie in Maastricht krijgen hun diploma uitgereikt. Onder hen is Zelda, de hoofdpersoon in de intrigerende roman Hou me vast van Hans Münstermann. Als ze een speech krijgt van haar begeleider dwalen haar gedachten af. De grap die haar begeleider maakt, past niet bij haar stemming. Ze vindt haar leven geen komedie, maar een serieus verhaal.

‘Ze zou kunnen vertellen wat ze heeft meegemaakt, alles wat ze geleerd heeft toepassend. Hier, op dit podium van menselijke hartstocht. Op deze laatste dag van haar leven.’

Met die laatste zin trekt Münstermann je al op de tweede pagina het ontroerende coming of age-verhaal van Zelda in. Ze is naar de toneelacademie gegaan om te leren regisseren en gaandeweg de roman begrijp je waarom: ze is de regie over haar eigen leven al op zeer jonge leeftijd kwijtgeraakt. Haar studie is een queeste: ze probeert via de kunst zichzelf te vinden. De zoektocht geeft haar echter geen wortels, maar brengt haar nog verder van haar stuk. De katalysator in dat proces is een van haar docenten, de zeer analytische en mysterieuze Matussek. Hij leert de studenten van alles over natuurkundige wetten en ondertussen gedraagt hij zich als een moderne Bint: een enorme fanatiekeling die hen erop wijst dat hun vak eigenlijk een onduidelijke obsessie is, bij gebrek aan wetten en grondslagen. Hij wijst hen er fijntjes op dat ze meer zouden moeten weten dan geloven. Kunst is in zijn ogen ‘de onschuldige bezigheid van de onwetende!’

Net als Zelda is de lezer een onwetende. Tijdens de onschuldige bezigheid van het lezen ontvouwt zich de geschiedenis van Zelda in 97 korte, sterk gecondenseerde, hoofdstukken. Maar niet alleen Zelda en de lezer zijn onwetend, ook de cynische en afstandelijke Matussek is het. Juist hij die steeds maar weer hamert op het ontkrachten van mythes blijkt onwetend te zijn over datgene wat voor de meeste mensen, en zeker voor Zelda, het belangrijkste in het leven is: de liefde. Hij heeft thuis een ongeopende brief van zijn grote geliefde liggen en Zelda zet alles op alles om die brief te pakken te krijgen, om zo het mysterie van haar docent te doorgronden. Hou me vast is meer dan een detective, ook al draait het om het ontrafelen van een geheim. De ontwikkeling van de karakters staat weliswaar meer op de achtergrond en de intrige staat centraal, maar als je het boek uit hebt en je hebt het raadsel ontrafelt, dan wil je het nog een keer lezen.

Münstermann laat soms wel erg veel over aan de verbeeldingskracht van de lezer, er staat geen woord te veel in deze roman. Zowel Zelda als Matussek worden eerder als typetjes dan als personen van vlees en bloed neergezet. Maar de keuze voor dit afstandelijke vertelperspectief valt perfect samen met de inhoud van het verhaal en met de diepere laag. Zelda is namelijk niet alleen een getroebleerde adolescente die zich er overbewust van is dat ze niet alles weet.

‘Veel mensen deden alsof ze het wisten, terwijl ze leefden midden in iets waar je bijna niets van snapte. Maar iedereen deed alsof die onwetendheid er niet was. Haar vak ging over alles wat verborgen bleef. Iets wat alle mensen met elkaar deelden.’

De met zichzelf worstelende Zelda staat symbool voor de kunstsector die in het huidige tijdsgewricht in het nauw wordt gedreven en wordt weggezet als linkse hobby. De rechtlijnige Matussek vertegenwoordigt de tijdgeest die momenteel door Nederland rondwaart: kunst is overbodig. Alles wat meetbaar en analyseerbaar is, telt. Maar, o ironie, juist hij weet minder dan hij denkt, niet alleen over zichzelf, maar ook over de wereld om hem heen. Omdat hij niet in gevoelens gelooft en bovenal niet in wat kunst vermag: een goed verhaal vertellen dat loutert, dat voedt, dat de mens doet nadenken over zijn mens-zijn. Münstermann illustreert met deze roman niet alleen de kracht van goede verhalen, maar bovenal zijn vakmanschap.

Miriam Piters

Hans Münstermann – Hou me vast. Nieuw Amsterdam, Amsterdam. 176 blz. € 17,95