Vragen, vragen en nog eens vragen

Waarom woont Julia met haar vijf zusjes bij haar grootmoeder Momo? Waar is Julia’s vader? Wat is er gebeurd met Julia’s moeder? Wanneer speelt het verhaal zich af? Wie is Marie? Vragen, vragen, vragen en nog eens vragen. Martha Heesen geeft, ook voor volwassenen, niet veel weg in haar jeugdroman Bajaar. De lezer moet flink aan het werk om alle open plekken in het verhaal te vullen. Maar wanneer je het boek even de tijd geeft dan ontvouwt zich uiteindelijk een intrigerend verhaal over de helende kracht van verhalen, de magie van de kindertijd, volwassen worden, onvoorwaardelijke liefde en het accepteren van het noodlot.

De jongensachtige Julia is de oudste van vijf zusjes. (De andere vijf heten Lien, Nienke, Annie, Pieke en Martje.) Op jonge leeftijd zijn ze vanwege een gedwongen verhuizing met hun moeder bij hun grootmoeder ingetrokken. Hun moeder overlijdt echter al snel en zo zit deze grootmoeder min of meer met het zestal zussen opgescheept. Momo zorgt tamelijk plichtmatig voor het sextet. Ze geeft ze te eten, iedere ochtend havermout, zorgt ervoor dat ze hun schoollessen leren en ze zit ze achter de broek aan vanwege hun huishoudelijke taken. Gevangen in haar eigen verdriet schrijft Momo ondertussen stapels brieven naar het Rode Kruis om te achterhalen wat er in de oorlog met haar zoon is gebeurd. Daarnaast klopt er op een dag een paard aan voor onderdak.

‘Dit is ons leven niet. Dit is niet eens ons huis. Altijd als ik wakker word ben ik weer daar, is het weer toen – is het nóg toen moet ik zeker zeggen.’ Julia kijkt voortdurend naar het verleden, deels aangespoord door haar zusjes die steeds maar weer de verhalen over vroeger willen horen. Stukje bij beetje krijg je door hoe de familieverhoudingen in elkaar zitten, waarom Momo vindt dat verdriet vanbinnen zit en waarom de zusjes in hun nieuwe woonplaats amper geaccepteerd worden. Echt gelukkig zijn de zusjes, en met name Julia, pas wanneer ze op Bajaar, door Momo vernoemd naar het ros Beiaard uit het verhaal van de vier Heemskinderen, mogen rijden. Bajaar lijkt de gedachten van de kinderen die hem berijden te kunnen lezen. Het is mede aan dit paard te danken dat Julia wat minder in het verleden blijft hangen, vooruit durft te kijken en misschien zelfs haar lot accepteert.

Wie derhalve, bijvoorbeeld misleid door het paardenhoofd op de kaft, denkt dat Bajaar een ouderwets meisjesachtig paardenboek is, komt bedrogen uit. Maar wat een heerlijk bedrog! Bajaar is een magisch boek met thema’s om dagen over na te denken. Een boek om te herlezen en nog eens te herlezen.

Cilla Geurtsen

Martha Heesen – Bajaar. Querido, Amsterdam, 124 blz. € 13,95