Een jeugd in een gefiguurzaagde wereld

Een boek over een beginnend bandje lijkt een genrestuk te worden voor de beginnende schrijver. De ingrediënten liggen voor het oprapen. Eerst passie en torenhoge verwachtingen, dan beginnend succes en daarna natuurlijk de ineenstorting. Doe er wat drugs en seks bij en je bandjesboek is klaar. Dromen van Schalkwijk van Victor Schiferli, die eerder als dichter naam maakte, is bereid volgens dit beproefde recept.

In die zin is Dromen van Schalkwijk allesbehalve vernieuwend. Dat hoeft literatuur gelukkig ook niet te zijn, al is het wel mooi meegenomen. Toch heb ik me ontzettend vermaakt bij het lezen van deze roman, maar dat heeft andere redenen. De hoofdpersoon, Felix Swammerdam, groeit op in de jaren tachtig en weet alles van de muziekwereld uit die tijd en de jaren die eraan vooraf gingen. Dat zorgt voor een enorme reeks aha-erlebnissen voor de lezer die ook in die jaren hetzelfde heeft meegemaakt, gezien en gehoord. Zullen dezelfde belletjes rinkelen voor mensen die nog nooit gehoord hebben van Echo & The Bunnymen, de Dead Kennedys of Scraping Foetus off the Wheel? Schiferli heeft zijn boek opgedeeld in ‘Kant een’ en ‘Kant twee’ (verwijzend naar de cassettebandjes uit die tijd) met popsongs als hoofdstuktitels. Ik vond mijzelf midden in de nacht naarstig zoekend achter de computer naar liedjes van Iggy Pop. De nostalgiekraan kon helemaal open worden gezet.

Nog interessanter was dat de hoofdpersoon woont in Schalkwijk, de nieuwbouwwijk die aan Haarlem vastgeplakt ligt.

Als de wereld gefiguurzaagd zou worden zou hij eruitzien als Schalkwijk. De Dublinstraat, de Kopenhagenstraat, de Laan van Parijs, ze waren in niets van elkaar te onderscheiden. De meeste klasgenoten woonden in een van de flats of rijtjeshuizen zoals op de Italiëlaan, met tuintjes en schuurtjes.

Felix Swammerdam woont in een flat aan de Engelandlaan en ook daar ging de nostalgiekraan weer open, want mijn oom en tante woonden (en wonen) ook, in een gewoon huis, aan die laan. Als wij vroeger vanuit Raalte met het hele gezin in een Opel Kadett een gigantische autoreis hadden gemaakt naar Haarlem, dan vonden wij, kinderen, die enorm moderne flats aan de overkant van de straat het leukst. Het liefst speelden we met de lift. In Raalte hadden we ook drie flats, maar die bestonden uit slechts drie lagen en hadden geen lift. Ik stap met Dromen van Schalkwijk direct mijn jeugd binnen.

De kracht van het boek van Schiferli zit vooral in het oproepen van de jaren zeventig en tachtig. Omdat de verteller terugblikt op zijn jeugd zit er al weemoed ingebakken in zijn herinneringen. Hij weet dat hij die wereld vol idealen (leerlingen waren toen nog gewoon links en wilden de wereld verbeteren), die wijk vol jonge mensen, de school met ambitieuze popsterren in de dop, het onbereikbare meisje, toch zal verlaten.

Het verval sijpelt door in die moderne wijk, misschien juist in die wijk. Jongeren experimenteren met drugs en verliezen zich zelf of gaan zich te buiten aan alcohol. Ouders leven gescheiden van elkaar, stiefvaders en stiefmoeders bevolken de wijk en ook in het leven van Felix komt een boosaardige, godsdienstige stiefvader, Benno. De hele problematiek die daarmee samenhangt weet Schiferli in een ontroerende passage te vatten. Op Sinterklaasavond ligt er nog een extra zak met pakjes voor de deur. Van zijn echte vader.

Hij was helemaal naar Haarlem gereden, naar boven geweest en zonder dat ik hem had gezien weggegaan. Ik pakte mijn cadeautje uit, er zat een briefje bij van de Sint uit Amsterdam. Het was een telescoop. ‘Wat mooi, om mee naar de sterren te kijken,’ zei mijn moeder. Ik was er blij mee, maar over die blijdschap heen lag een vreemde waas. Voor het eerst begreep ik dat een scheiding iets ongewoons was, iets waaraan niemand iets kon veranderen.

Er zat ook een cadeautje bij voor mijn stiefbroer. Maar Benno was kwaad dat mijn vader iets aan zijn zoon wilde geven: ‘Waar bemoeit die man zich mee!’

De avond was geëindigd met het besluit om het cadeau voor Bas met een bedankbriefje terug te sturen naar de Sint uit Amsterdam, maar toen was de sfeer al niet heel sinterklaasachtig meer.

Het zijn dit soort framenten die aangeven dat Schiferli tot veel meer in staat is. Naast het oproepen van een tijdperk, het op de kaart zetten van een wijk, weet hij je ook te raken. Dromen van Schalkwijk is vast de opstap tot een meesterproef.

Coen Peppelenbos

Victor Schiferli – Dromen van Schalkwijk. De Arbeiderspers, Utrecht. 168 blz. €18,95

Voor de liedjes op kant een en twee van het cassettebandje zie deze link op Spotify.