Meer dan asielproblematiek

Uit protest tegen de redelijk geruisloze verdwijning van een belangrijke prijs voor jeugdliteratuur: de Gouden en Zilveren Zoenen (die in leeftijdscategorie volgden op de Gouden en Zilveren Griffels) besloten Hans Hagen en Ted van Lieshout om een alternatieve prijs in te stellen: de Gouden Lijst. Op 12 september 2009 wordt deze prijs uitgereikt. Een van de genomineerde boeken is De gelukvinder van Edward van de Vendel en Anoush Elman uit de Slashreeks.

In die reeks is een echte schrijver gekoppeld aan een jongere die een belangrijk of interessant verhaal te vertellen heeft. De gelukvinder gaat over Hamayun die met zijn familie uit Afghanistan vlucht naar Nederland en hier in de asielzoekerprocedures terecht komt.

Ik weet weinig af van Afghanistan. Ik ken tv-beelden en krantenberichten, ik heb oppervlakkig met twee soldaten gesproken die daar hebben gezeten en ik heb natuurlijk de internationale bestseller De vliegeraar gelezen, geschreven door Khaled Hosseini. Dat laatste boek vond ik verschrikkelijk vooral vanwege het te nadrukkelijke Hollywoodeind, en de Rambo-achtige scènes waarbij de hoofdpersoon het in zijn eentje opneemt tegen een groot aantal Talibanstrijders. Ongeloofwaardig tot en met.

De Slash-boeken moeten het juist van hun geloofwaardigheid hebben, omdat daarin verhalen verteld worden die echt gebeurd zijn. Het verhaal van Hamayun en zijn familie is zo’n verhaal dat de werkelijkheid van tv en kranten een gezicht geeft. In het boek wordt gerefereerd aan de filmportretten ‘26.000 gezichten’ waarin ook telkens een verhaal van een paar mensen de algemene asielproblematiek vermenselijkt. In De gelukvinder gebeurt hetzelfde. Ik was een beetje bang dat de roman een te voorspelbaar verloop zou krijgen, want de verhaallijn ligt voor de hand: angst voor de Taliban, vader wordt gevangen gezet wegens te vrije ideeën, vader komt vrij, gezin vlucht, gezin zwerft door allerlei landen en komt in allerlei handen, gezin komt tenslotte in Nederland in een eeuwigdurende procedure terecht. Dan moet je een knappe jongen zijn om daar nog wat boeiends van te maken. Een knappe jongen is Edward van de Vendel, want hij geeft niet alleen een politieke laag weer in De gelukvinder, maar ook een sterke psychologische lijn, waarin je de opgroeiende Hamayun volgt van een ietwat naïeve jongen in Afghanistan tot een zelfbewuste adolescent in Nederland. Er wordt verteld over sterke jeugdvriendschappen en over ontluikende liefde. Er wordt geschreven over de heimelijke liefde voor Bollywoodfilms in Afghanistan. Er wordt verteld over het stille verdriet van de moeder die haar familie moest achterlaten; over de vrijheid om te zeggen wat je wilt; over de angst dat je terug moet. De personages komen tot leven.

Godzijdank hebben Van de Vendel en Elman er niet voor gekozen om te eindigen met een happy ending. Die staat er wel in, maar er staat ook een alternatief eind in. De lezer moet wel alert blijven. Je wordt door de schrijvers nog even met de neus op de feiten gedrukt dat we hier niet te maken hebben met een mooi afgerond verhaal; het verhaal kan elke dag een wending krijgen.

Vergeleken met De vliegeraar is dit boek aan alle kanten geloofwaardig en je hoopt dat mensen De gelukvinder gaan lezen in plaats van het stoere jongensproza van Hosseini. Querido heeft inmiddels ook een editie voor volwassenen op de markt gezet. Zeer terecht heeft het een nominatie gekregen voor de Gouden Lijst.

Coen Peppelenbos

Edward van de Vendel / Anoush Elman – De gelukvinder. Querido, Amsterdam. € 14,95.

Verscheen ook op Literair Nederland, 20 augustus 2009.