Held tegen wil en dank

Uit protest tegen de redelijk geruisloze verdwijning van een belangrijke prijs voor jeugdliteratuur: de Gouden en Zilveren Zoenen (die in leeftijdscategorie volgden op de Gouden en Zilveren Griffels) besloten Hans Hagen en Ted van Lieshout om een alternatieve prijs in te stellen: de Gouden Lijst. Op 12 september 2009 wordt deze prijs uitgereikt. Een van de genomineerde boeken is Allemaal willen we de hemel van Els Beerten.

Laat ik maar meteen verklappen dat dit een geweldig jeugdboek is. Voor de wat oudere jeugd (vanaf 15) schetst Beerten het verhaal van een held tegen wil en dank. Allemaal willen we de hemel speelt zich af op het Vlaamse platteland in de Tweede Wereldoorlog. Eén zeer muzikale familie wordt in het bijzonder gevolgd met Jef als hoofdpersoon. Daarnaast volg je zijn vriend Ward. Beiden worden op school geronseld door pastoor en leraar om te gaan helpen aan het Oostfront. Ward gaat om het Vlaamse volk te verdedigen tegen het communisme, Jef wordt door zijn familie tegengehouden en kan dus geen held worden, net als zijn vriend. Maar hij wordt wel op een andere manier een held, juist als Ward met verlof terug is. Hoe het precies zit (en eigenlijk ook weer niet) wordt pas gaandeweg het boek duidelijk.

Het knappe van Allemaal willen we de hemel zit hem echter niet in het avontuurlijke dat ook bij de oorlog hoort. Daar zijn de beschrijvingen van Ward aan het front te heftig en te realistisch voor beschreven. Dit boek is ook goed vanwege de psychologische diepgang. Niet alleen van Ward en Jef, maar ook omdat je naar de gebeurtenissen kijkt via de ogen van het jongere broertje Remi en via het zusje dat verliefd is op Ward, Renée. Beerten werpt je steeds een stukje van het verhaal toe via een ander personage en die personages hebben allemaal een authentiek geluid. Daarmee wordt dit niet een roman over de oorlog waar goed tegenover fout staat. Je komt personen tegen die hun eigen afwegingen hebben, soms raar, soms fout, maar altijd invoelbaar.

Beerten is ook goed in het weglaten. Zo zouden wij Jef direct aanduiden als een homoseksueel, maar dat woord valt in het hele boek niet, noch wordt homoseksualiteit geproblematiseerd of gethematiseerd. De ene lezer zal doorhebben waarom Jef handelt zoals hij doet, de ander niet.

Er zijn drie boeken genomineerd voor De Gouden Lijst. Voor jou 10 anderen van Mirjam Oldenhave en Cynthia van Eck uit de Slashreeks is een verdienstelijke roman, maar stilistisch niet zo sterk. De gelukvinder van Edward van de Vendel en Anoush Elman uit de Slashreeks (waarvan Van de Vendel ook de bedenker is) is een goede roman, op de huid van de tijd geschreven. Het boek echter dat behoort tot de meesterwerken van de jeugdliteratuur is Allemaal willen we de hemel. Vijfhonderd bladzijden die lezen als een trein, met een lekkere kortaffe stijl waarin geen woord teveel wordt gezegd; een boek dat al je emoties bespeelt en je bovendien als literaire lezer uitdaagt. Wat mij betreft kan de eerste Gouden Lijst naar niemand anders gaan dan naar Els Beerten.

Coen Peppelenbos

Els Beerten – Allemaal willen we de hemel. Querido, Amsterdam. 500 blz. € 17,95.

Verscheen eerder op Literair Nederland, 12 september 2009.