De terugkeer van Rebus

Ian Rankin liet in Exit Music (2006) John Rebus, de hoofdpersoon van zijn serie detectives, met pensioen gaan. Hij was na bijna twintig boeken uitgekeken op de vasthoudende rechercheur uit Edinburgh. Rankin liet de lezers achter met een wat treurig gevoel. Rebus was door zijn ongezonde levensstijl duidelijk aan het einde van zijn Latijn. Hij zou spoedig aan de drank ten onder gaan, dat leek wel zeker. Rankin introduceerde in zijn volgende boeken een nieuwe hoofdpersoon, Matthew Fox, die als rechercheur werkt op de afdeling die de integriteit van de eigen politiemensen moet onderzoeken. Fox is in tegenstelling tot Rebus geheelonthouder maar verder even obsessief met zijn werk bezig. Ook hij heeft weinig vrienden en geeft een zaak nooit op.

Echter, niet alleen de lezers maar ook Rankin zelf begon Rebus te missen. Kortgeleden verscheen gelukkig Standing in another man’s grave, waarin Rebus zijn pensionering nog even uitstelt en – als ambtenaar – werkt op een afdeling voor nooit opgehelderde moordzaken. Hij hoopt zo terug te kunnen keren in actieve dienst. Een aantal andere vaste figuren duiken ook weer op (vooral zijn protegé Siobhan Clarke), waardoor de lezer zich meteen weer op vertrouwd terrein weet. De recente verdwijning van een meisje vormt de aanleiding voor een fascinerende zoektocht naar eerdere vermissingen. Steeds gaat het om een jonge vrouw die in het niets lijkt te zijn opgelost.

Naast een bijzonder intrigerende puzzel is elk boek rond Rebus extra spannend omdat hij ondanks zijn fenomenale speurzin geen onomstreden figuur is. Met zijn gebrek aan discipline en morsige uiterlijk irriteert hij zijn meerderen mateloos. Collega’s (waaronder Matthew Fox) vertrouwen hem niet omdat hij ook contacten met figuren uit de onderwereld onderhoudt. In elk boek wordt het karakter van Rebus door Rankin zorgvuldig opgebouwd, waarbij in het geheel geen sprake is van een zwart-wit schema. Door zijn compromisloze gedrag heeft hij vrijwel iedereen van zich vervreemd, maar nooit wordt over zijn grote eenzaamheid sentimenteel gedaan. Rebus is vaak te eerlijk, waardoor hij niet echt past binnen de hiërarchie van een organisatie. Maar hij neemt het ook niet zo nauw met afspraken en politieprocedures, zodat de ergernis van collega’s over zijn slordigheden zeer voorstelbaar is.

Omdat de boeken van Rankin stevig verankerd zijn in het hedendaagse Schotland, krijg je ook elke keer weer een indruk van de veranderende samenleving in het noorden van Engeland, de groeiende hoop op zelfstandigheid maar ook de zekerheid dat Schotse politici met hun pretenties in niets verschillen van de Engelse. Naast het zorgvuldig opbouwen van een spannend en altijd weer verrassend verhaal is Rankin goed in het beschrijven van ijdele carrièrejagers en de kleine irritaties die bij het moderne leven horen. Zo loopt het verkeer in dit nieuwste boek bijna altijd vast omdat er een trambaan aangelegd wordt. In een eerder boek werd al uitgebreid stilgestaan bij de overlast die de bouw van het nieuwe parlementsgebouw veroorzaakte.

Terwijl collega’s de verdwijning van de vrouwen zien als een routineklus, bijt Rebus zich in het onderzoek vast. Dag en nacht zoekt hij naar aanknopingspunten. Hij bluft, intimideert en gedraagt zich zoals altijd roekeloos. Als de moorden zijn opgelost blijf je achter met de vraag of Rebus er wel in zal slagen een baan bij de politie te bemachtigen, nu hij opnieuw zoveel regels heeft overtreden. Laten we daarom hopen op een volgend boek in deze serie.

Doeke Sijens

Ian Rankin – Standing in another man’s grave. Orion Books, 352 blz. € 24,99.