Het voortplantingsritueel van de realiteit

Als de relatie van de tweeëndertigjarige hoofdpersoon van Nieuwe Chinese plantenkunde op de klippen loopt, reist hij af naar Chongqing in China om daar nieuwe ervaringen op te doen, na te denken over de voorbije relatie en zichzelf. Op zichzelf een mooi gegeven: juist een omgeving die volledig nieuw is kan ervoor zorgen dat je je eigen persoonlijkheid weer helemaal kunt ontdekken. Zijn geliefde zit in Cleveland, terug bij haar moeder en blikt op een westerse manier terug op de relatie.

Ik schrijf ‘haar’ moeder omdat het lang onduidelijk is of de geliefde een man dan wel vrouw betreft. Er is wel meer onduidelijk in dit debuut van J.B. Matto, pseudoniem van Joost Bottema. Zo ontmoet de hoofdpersoon allerlei Chinezen die opeens zijn leven binnenvallen en dan snel weer verdwijnen. Zo komt er even een gewonde jongen in een ziekenhuis voor bij wie de hoofdpersoon betrokken raakt , maar een tiental bladzijden later is hij voorgoed verdwenen uit diens leven. Misschien zijn die opduikende personages experimenteel bedoeld of als symbool voor de vluchtige ontmoetingen die je in je leven hebt, maar als lezer heb je weinig houvast.

Die onduidelijkheid bestaat ook over de hoofdpersoon. Wat doet hij eigenlijk in Chongqing? Wat is er precies in zijn afgebroken relatie gebeurd? Wat denkt hij? Waarom wil hij dingen? Wat is hem in zijn jeugd overkomen? Waar komt hij vandaan? Je tast volledig in het duister over bijna alles in dit verhaal. Ook de geliefde biedt geen helderheid, vooral door de nogal duistere formuleringen:

Toch heeft het voortplantingsritueel van de realiteit, wanneer we aan de beurt zijn, wel aangename aspecten. We vallen omarmd in slaap en worden omarmd weer wakker. Een warme deken, een verbinding zolang als het duurt. Wat blijft is inzicht: in principe zijn we in staat om gelukkig te zijn.

Terwijl de geliefde bezig is met het voortplantingsritueel van de realiteit gaat de hoofdpersoon naar Tibet. Hij komt in contact met de bevolking, hij beklimt een berg, hij bezoekt een klooster, hij doet yakboter in de thee en het zal allemaal erg goed zijn voor zijn innerlijke groei, maar je blijft voortdurend op afstand in dit boek. Als een man zonder eigenschappen na een half jaar in een uiterst boeiende omgeving veranderd is in een andere man zonder eigenschappen dan levert dat per saldo niet veel op.

Coen Peppelenbos

J.B. Matto – Nieuwe Chinese plantenkunde. Wereldbibliotheek, Amsterdam. 240 blz. € 17,90.

Verscheen eerder in de Leeuwarder Courant, 11 mei 2012.