Voorbij de houdbaarheidsdatum

Als schrijver kom je nog eens ergens. Willem van Toorn kan er over mee praten. In de autobiografische verhalenbundel De geur van gedroogde appels zien we de schrijver in Zuid-Afrika, in Italië, in Israël, in het voormalige Joegoslavië. Toch valt dat gereis wel mee als je je bedenkt dat sommige verhalen al jaren oud zijn.

Van Toorn schrijft goed: hij is precies in zijn observaties, hij formuleert prettig zonder veel tierelantijnen, maar je vraagt je wel af of sommige verhalen niet te gedateerd zijn. In ‘Na het beleg’ gaat de dichter Leenman – waarin we Van Toorn herkennen – samen met enkele collega’s naar een kunstenaarscongres in Sarajevo. De reis ernaartoe wordt krachtig beschreven, vooral omdat Leenman zich zijn eigen oorlog herinnert in het kapotgeschoten land waar de bus telkens door groepjes soldaten wordt tegengehouden. ‘Hij was verdomme zestig, hij voelde zich ineens te oud om door jongens in soldatenpakken gecommandeerd te worden.’ De woede vlamt ook weer op als hij in Sarajevo te maken krijgt met een egocentrische theatermaker die de aandacht vooral op zichzelf gericht wil zien ten koste van mensen die echt iets te vertellen hebben. Een bijrol is weggelegd voor een leugenachtige oud-burgemeester Van Thijn, die overigens niet bij naam wordt genoemd.

Het verhaal is goed opgebouwd, maar de actualiteitswaarde is verloren gegaan. We zijn een decennium verder en de noodzaak om je op te winden over mediageile kunstenaars en politici is voorbij. Dezelfde kanttekening geldt voor het openingsverhaal dat speelt in een hotel in Rotterdam tijdens een aflevering van Poetry International. Er wordt een aardig beeld gegeven van het hotel en de ietwat vreemde nachtportier, die hoewel getrouwd, houdt van voetbal omdat hij ‘de rennende jongens in hun strakke broekjes zo mooi vond.’ Terwijl de poëten hun gedichten voorlezen breekt de eerste Golf-oorlog uit die live in het hotel gevolgd kan worden op CNN. Ook daar werkt die actualiteit na zoveel jaar tegen het verhaal. Alsof Van Toorn nog allerlei verhaaltjes los had liggen die nodig eens gebundeld moesten worden. Het geheel is een allegaartje geworden. Naast ‘oude’ verhalen ook recentere gelegenheidsstukken – onder meer een soort herinnering aan Michaël Zeeman waarbij zijn positieve en negatieve kanten in een gesprek nader worden belicht. Daar tussenin staat dan opeens het meest fictieve verhaal over een jongen die door Haarlem zwerft nadat zijn vriendin het uitgemaakt heeft. Dat zijn de meest pregnante pagina’s van deze bundel. Was de hele bundel maar zo.

Coen Peppelenbos

Willem van Toorn – De geur van gedroogde appels. Querido, Amsterdam. 222 blz. € 19,95.

Eerder verschenen in de Leeuwarder Courant, 2 april 2010.