De fascinatie voor getallen

Soms krijgt een leven glans dankzij het leven van een ander. Als op Cambridge een brief arriveert van Srinivasa Ramanujan met allerlei wiskundige stellingen raakt de wiskundige Hardy zo in vervoering van wat hij leest dat hij vastbesloten is om het onbekende natuurtalent uit India naar Engeland te halen.

In De Indische klerk vertelt de Amerikaan David Leavitt het waargebeurde verhaal van Ramanujan die als jongen al geïnteresseerd was in getallen en de rest van zijn schoolwerk verwaarloosde, waardoor hij verdere vervolgopleidingen wel kon vergeten. Het wrede lot van een genie, want verstoken van elk naslagwerk ‘bedacht’ hij vele theorieën die andere wiskundigen al lang voor hem bedacht hadden. Hardy brengt hem de grondbeginselen bij van de wiskunde en probeert hem vooral te leiden naar de bewijsvoering van al die rekenkundige hypothetische stellingen, waarvan hij weet dat hij in Ramanujan zijn meerdere moet erkennen. Ter geruststelling voor iedereen die wiskunde als vak heeft laten vallen: deze roman is voor iedereen interessant.

Hardy is de belangrijkste verteller in dit boek, en ook enkele andere figuren komen aan bod, zoals mevrouw Neville die heimelijk smoorverliefd is op de man uit Indië, maar nooit kom je te weten wat er in het hoofd Ramanujan omgaat. Leavitt houdt hem mysterieus.

De Indische klerk geeft ook een inkijkje in het academische leven van Cambridge. Hardy zit in een invloedrijke, geheime kring, de Apostelen, waartoe ook de econoom John Maynard Keynes behoort, evenals de filosoof Bertrand Russel en de schrijver Lytton Strachey. Dat is intrigerend en grappig tegelijk, want je komt zowel iets te weten over de pacifistische ideeën van bijvoorbeeld Russel (in Europa is net de eerste wereldoorlog uitgebroken) als iets triviaals zoals zijn slechte adem.

Voor een groot deel bestaat het boek uit een terugblik van Hardy uit 1936 op de tijd van twee decennia terug, gegoten in een lezing die hij geeft op Harvard. Niet de lezing die hij daadwerkelijk geeft, maar een persoonlijke versie die in zijn hoofd speelt. Niet de academische feiten, maar het gekonkel achter de schermen, de verliefdheden (ook van Hardy) en het racisme dat zelfs in de hoogste kringen aanwezig is. Maar bovenal lees je over de ontmoeting tussen twee grote geesten die zich zo in getallen kunnen verliezen dat ze in een volstrekt abstracte wereld leven, waarin ze af en toe vergeten dat er een oorlog gaande is, dat Ramanujan doodziek aan het worden is, dat er een leven bestaat naast de cijfers. Een absoluut hoogtepunt in het oeuvre van David Leavitt.

Coen Peppelenbos

David Leavitt – De Indische klerk. Vertaald door Jan Fastenau. De Harmonie, Amsterdam, 578 blz. €25,-

Verscheen eerder in de Leeuwarder Courant, 17 juli 2009.