Moord op een cliniclown

Sinds enige weken ligt het boek in de winkel en ik heb het boek al aan veel mensen aangeraden: Visser van Rob van Essen. De roman is jaloersmakend goed geschreven; het verhaal is humoristisch en ontroerend tegelijk.

De hoofdpersoon Jacob Visser is een geschiedenisleraar in een op Zwolle lijkende plaats. Hij maakt op school een ongelukkige opmerking over het leven in de kampen tijdens de oorlog die erop neerkomt dat je, als je dan toch in een kamp zit, beter kampbewaarder kunt zijn dan slachtoffer. Dat gegeven zet een maalstroom aan gebeurtenissen in gang. Hij wordt vrijwel direct geschorst. Enkele jongeren zien Visser opeens als het ideale rechtse boegbeeld. Er komt zelfs een Visserjeugd.

Daarnaast speelt het normale gezinsleven van Visser die in een wat deprimerend huwelijk zit. Een dochter van hem staat op het punt te trouwen. Een andere dochter is jaren geleden op jonge leeftijd overleden. Visser staat er alleen voor in dit boek. De vrienden die hij had, is hij in de loop der jaren kwijtgeraakt. De nieuwe ‘vrienden’ die hij krijgt dankzij zijn domme opmerkingen die in de regionale krant zijn gekomen, zijn niet helemaal de juiste types.

Het knappe van dit boek is dat de hoofdpersoon in feite erg weinig doet en erg weinig zegt. De dingen overkomen hem. Eigenschappen, drijfveren en opvattingen worden hem door anderen opgedrongen: zelf neemt hij nauwelijks initiatief. Hij raakt het hele boek door verzeild in situaties waardoor het van kwaad tot erger wordt, maar de sympathie van de lezer (althans deze lezer) blijft bij de hoofdpersoon omdat de ander continu botter en dommer is.

Het lukt Van Essen om je binnen een hoofdstuk te ontroeren door de beschrijving van een doodziek jongetje dat Visser tegenkomt in het ziekenhuis en bij wie hij aan bed gaat zitten én je daarna te laten lachen in een slapstickachtige scène waarin cliniclown in elkaar wordt geslagen én je daarna weer weet te ontroeren. Het gebeurt in nog geen tien bladzijden en het zijn tot nu toe de mooiste bladzijden die ik dit jaar heb gelezen. En zo zijn er veel scènes te noemen die door de rare mengeling van ironie en treurigheid een volstrekt unieke leeservaring creëren. Visser is een prachtige roman.

Coen Peppelenbos

Rob van Essen – Visser. Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 189 blz. € 15,50

Eerder verschenen op Literair Nederland, 7 oktober 2008.