Aan twee kanten van het prikkeldraad

Als de vader van de negenjarige Bruno een nieuwe baan krijgt, komt hij met zijn familie wel op een heel bijzondere plaats te wonen: Auschwitz. Pa wordt commandant ter plekke en bruno heeft in tegenstelling tot zijn zus, uitzicht op de mensen achter het prikkeldraad die in gestreepte pyjama’s rondlopen. In het begin heeft hij nog wel heimwee naar Berlijn, maar als hij een keer in zijn eentje gaat wandelen langs het prikkeldraad rond het kamp ontmoet hij de jongen Shmuel die al snel zijn nieuwe vriend wordt, al doen ze niet veel meer dan praten.

De jongen in de gestreepte pyjama van John Boyne is al jarenlang een hit op de leeslijsten van de middelbare school. Het boek is een internationale bestseller en is bovendien verfilmd. Het werd tijd om de jeugdroman eens te lezen. En alhoewel het lekker wegleest, je tikt zo tachtig bladzijden per uur weg, behoort de inhoud, net als Haar naam was Sarah van Tatiana de Rosnay, tot de Holocaustkitsch.

Het draait in dit boek namelijk allemaal om vriendschap. Een vriendschap die ondanks het prikkeldraad kan opbloeien tussen de zoon van een kampcommandant en een joodse, Poolse jongen. Dat kan alleen maar als de negenjarige Bruno een ongelooflijk naïef jongetje is. Iemand die het over de ‘Furie’ heeft in plaat van de Führer. Iemand die ‘Oudwis’ zegt in plaats van Auschwitz. En zelfs al staat hij er bovenop, toch weet hij niet wat er aan de hand is.

Het is vreemd dat ik me nooit iets heb afgevraagd over die mensen, dacht Bruno. En het is vreemd dat als je erover nadenkt hoe vaak de soldaten daarnaartoe gaan – hij had zelfs vader meerdere keren daarnaartoe zien gaan – dat geen van die mensen ooit bij hen thuis was uitgenodigd.

Ja, dat is inderdaad wel een beetje vreemd en het duurt maanden voordat hij pas weet wie er aan de andere kant van het prikkeldraad leven.

‘Joden,’ zei Bruno, het woord uitproberend. Hij vond het wel aardig klinken. ‘Joden,’ herhaalde hij. ‘Alle mensen aan die kant van het hek zijn Joden.’

Zou dat echt de eerste keer zijn dat het woord joden in het huis van de kampcommandant gebruikt werd? Het lijkt me wel heel onwaarschijnlijk.

Boyne doet er verder alles aan om de onschuld in tact te houden. Zelfs de vader, de kampcommandant, heeft nog menselijk trekjes en is ook maar gestuurd door de Furie. Moeder vindt het verblijf aan de rand van Auschwitz vreselijk en maakt af en toe opmerkingen waaruit blijkt dat ze het niet eens is met de politieke opvattingen van haar man. Maar ze valt, net als de oudere zus van Bruno wel voor de charmes van een jonge, keiharde nazi-officier die hun huis in en uitloopt tot vader daar een stokje voor steekt. Bruno heeft natuurlijk meteen een instinctieve hekel aan die echte nazi met zijn bijna onnatuurlijk blonde haar.

Zou het nou nooit iemand opvallen dat de zoon van de kampcommandant elke middag een tijd an het prikkeldraad zit met zijn joodse vriend aan de andere kant? Ze letten namelijk niet zo goed op of er iemand ontsnapt. De jongen met de gestreepte pyjama hangt van dit soort ongeloofwaardigheden aan elkaar . Daarop volgt een nog ongeloofwaardiger eind waarin de vriendschap eeuwigheidswaarde krijgt. Als je alleen Hollywoodfilms over de oorlog hebt gezien is dit boek misschien te verteren. Wie een beetje kennis van de geschiedenis heeft kan dit boek alleen maar ergerniswekkend of lachwekkend vinden.

Coen Peppelenbos

John Boyne – De jongen in de gestreepte pyjama. Vertaald door Jenny de Jonge. Arena, Amsterdam. 208 blz.