De wilde jaren negentig in Berlijn

De jaren negentig in Berlin-Mitte waren in bijna ieder opzicht rijker en wilder dan de beroemde gouden en wilde jaren twintig. Een omvattende geschiedenis hiervan die de verschillende terreinen politiek, stadsplanning, gentrificatie, uitgaansleven, kunst en cultuur bij elkaar brengt, is nog niet geschreven.

Voor de generatie die rond 1970 geboren werd bood deze plaats en deze tijd de mogelijkheid tot het meest libertaire leven uit de jongere geschiedenis. Zonder enige vorm van openbare controle verrezen in verlaten Oost-Berlijnse industriepanden clubs en activiteiten, die vlug internationale aandacht trokken, onder andere de beroemde Techno-club ‘Tresor’.

Het witte boek van Rafael Horzon biedt een bijzonder, dadaïstisch-anarchistisch perspectief op de cultuur, wetenschap en economie van deze tijd. Wat in dit boek staat is, afgezien van enkele ironische overdrijvingen, waar gebeurd. Dat is moeilijk te geloven. Je kunt het boek lezen als een grappige schelmenroman, maar alles klopt: alle activiteiten van de verteller, alle namen, bedrijven en instituties in dit boek bestaan echt. Het is te gek voor woorden, maar niet voor Rafael Horzon, het brein achter de beschreven activiteiten.

Rafael Horzon (geboren in 1970) begint na zijn ontslag als pakketbezorger van de Deutsche Post in 1994 in Berlin-Mitte met een reeks pogingen tot de opbouw van een ‘Nieuwe Werkelijkheid’.

Ik noem drie voorbeelden: Aan het begin staat zijn ‘Galerie Berlintokyo’, die het kunstgekke Berlijnse publiek met het werk van jonge Japanse kunstenaars bekend wil maken. Alleen: de kunstenaars bestaan niet. Rafael heeft ze verzonnen en allerlei trash als hun werk gepresenteerd. Het publiek is enthousiast: alles wordt verkocht. (Google bestond toen nog niet.) Toen echte Japanse kunstenaars van de succesvolle galerie hoorden en er ook hun werk wilden tentoonstellen, sloot Horzon de galerie.

Voorbeeld 2: Horzon sticht een Wissenschaftsakademie, waar studenten een volwaardig diploma zouden kunnen halen door maar vier lezingen te volgen, die ze gedeeltelijk ook nog zelf mochten houden. Ondanks protesten van de Berlijnse universiteiten en hogescholen was deze constructie juridisch niet te kraken en werd deze een groot succes.

Voorbeeld 3: Horzon maakt een parodie van Ikea door een meubelbedrijf te beginnen die maar één product aanbiedt: een soort vereenvoudigde versie van de boekenkast ‘Billy’. De winkel ontpopt zich als blijvend succes en bestaat nog steeds.

Hiernaast zijn er tal van minder succesvolle projecten. Alle onderdelen van Horzons ‘modocom-imperium’ vindt u op de website www.modocom.de. Misschien kon dit boek alleen maar geschreven worden en het beschreven leven geleefd worden in het Berlijn van de jaren megentig. Maar de waarheden van Horzon zijn ook van toepassing op Amsterdam, Londen, Parijs, en op ons eigen leven en streven.

Peter Groenewold

Rafael Horzon – Het witte boek. Vertaling: Willy Hemelrijk. Leesmagazijn, Amsterdam, 272 blz. € 19,95.

From Sketch: Rafael Horzon from ZIA on Vimeo.