Recensie: Rudi Vranckx en Caryl Strzelecki – De gierenclub
Wie de reporter vermoordt, vermoordt het ware verhaal
Wie weleens naar het tv-journaal van de VRT kijkt kent Rudi Vranckx (1959) beslist. Zodra er ergens een brandhaard is doet de historicus daar live verslag van. Bijna zonder uitzondering met gevaar voor eigen leven. Wat drijft dergelijke nieuwsjagers? Sensatie, zucht naar avontuur of toch idealisme, de drang om de werkelijke situatie te tonen?
‘De waarheid is het eerste slachtoffer van de oorlog.’ We realiseren ons amper dat propaganda niet alleen iets is van totalitaire regimes, een boze droom uit het verleden, maar dat we dagelijks te maken hebben met bewuste misinformatie, zeker in conflictsituaties. De waarheid zal altijd ergens in het midden tussen de partijen verkeren. Journalisten liggen daarbij steeds vaker letterlijk onder vuur. Ze worden meer en meer gezien als ongewenste pottenkijkers. ‘Niets is gevaarlijker dan waarheid in een wereld die liegt.’
In de grafische roman De gierenclub, getekend door illustrator en striptekenaar Caryl Strzelecki (1960), gunt Vranckx ons een kijkje achter de schermen van het leven van de oorlogscorrespondent. We volgen hem op zijn tocht in Tunesië, waar de revolutie in de Arabische landen eind 2010 feitelijk begon, via het inmiddels beroemde Tahrirplein in Egypte, naar het Libië van 2011 waar de gierenclub ontstaat en tenslotte in Syrië, dat voor Vranckx tot een obsessie is uitgegroeid. De leden van de gierenclub zijn journalisten die zich steeds weer treffen op plaatsen waar het bloed rijkelijk vloeit.
Sinistere plaatsen zoals Somalië, Irak, Afghanistan en dus ook Libië. Je drinkt samen een biertje in het hotel en de volgende dag kom je elkaar tegen in de ellende. Het is een deel van ons leven. Broeders zonder wapens, met alleen maar een pen, een camera, een microfoon. […] De gierenclub is opgericht naar aanleiding van de dood van twee collega’s in Musurata in Libië. Het is een oase van collegialiteit in een harde wereld van concurrentie waar collega’s in nood geholpen worden en waardevolle tips worden uitgewisseld.
Vranckx maakte vele reportages en ook een documentaire over de Arabische revoluties, getiteld De Revolutieroute, maar in De gierenclub vertelt hij zijn persoonlijke belevenissen die soms blijvende indruk hebben achtergelaten, Strzelecki is daarbij een adequate sparringpartner.
Als je te veel eelt op je ziel kweekt, kan je beter stoppen. Trouwens de grootste macho’s zijn de echte zwakkelingen.
De reporter die ondanks alles niet afgestompt is geraakt. De eenling die doordat hij onrecht niet kan verdragen een zekere onverschrokkenheid heeft. Natuurlijk kent Vranckx ook angst, maar meestal alleen op voorhand. Is hij eenmaal op pad dan kan hij nog maar aan twee dingen denken: overleven en een goed verhaal maken.
Televisie, radio, geschreven romans benaderen de werkelijkheid op hun eigen manier. Een striproman hanteert gewoon een andere taal.
En die taal wordt door Vranckx en Strzelecki tot het uiterste benut om een standbeeld op te richten voor het vak, voor de vermoorde collega’s en vooral voor de gewone mensen die in tijden van crisis grootse daden verrichten, boven zichzelf uitgroeien omdat ze door een regime tot het uiterste worden gedreven, er gewoon geen uitweg meer is. Leiders die geen interesse meer hebben voor hun volk, die ontmenselijkt zijn. Terwijl de onderdanen niet veel meer willen dan brood op de plank.
De middelbare huisvader met de goede job Ziu bijvoorbeeld, die het niet aan kon zien dat de troepen van Khaddafi jonge mannen van zestien, zeventien doodschoot, zelfs in een begrafenisstoet. Hij vulde waterflessen met benzine en reed tegen de poorten van een legerbasis. Na een enorme explosie werd de kazerne bestormd en veroverd. Legeronderdelen sloten zich aan bij de vrijheidsstrijders. Een eenvoudige man als initiator tot bevrijding.
De gierenclub is een belangwekkend document, een eerbetoon aan het vrije woord.
Het stopt nooit. Na mij komen er anderen. Het gezicht van de oorlog moet getoond worden.
Guus Bauer
Rudi Vranckx en Caryl Strzelecki – De gierenclub. De Bezige Bij Antwerpen. 224 blz. € 24,95.
