Recensie: Marente de Moor – Roundhay, tuinscène
Oorlog om patenten
Altijd gedacht dat Thomas Alva Edison, de vader van de gloeilamp, een gerespecteerde en gerenommeerde uitvinder was. Wie Roundhay, tuinscène van Marente de Moor leest, moet concluderen dat Edison weinig zelf uitvond, maar alle goede ideeën jatte.
Roundhay, tuinscène, een onmogelijke titel, verwijst naar het allereerste, ultrakorte filmpje dat ooit gemaakt is door Louis Le Prince in 1888. In 1890 verdwijnt hij spoorloos. Onder de naam Valéry Barre komt hij voor in de roman van De Moor. Volgens haar heeft Barre de vlucht genomen omdat hij lijdt onder beangstigende toekomstvisioenen. Zo lijkt hij ook al de gevaren van internet te voorvoelen.
De lucht om ons heen zal verziekt zijn, vergeven van halfbakken nonsens, de wereld zal zo haastig beschreven zijn dat we bekaf zullen ronddolen, omdat we door al die woorden de werkelijkheid niet meer zullen zien.
Jaren later zal Guillaume Barre op zoek gaan naar zijn vader en proberen eerherstel te krijgen voor de eerste filmmaker. Zijn grootste tegenstander is Edison die in een ware patentenoorlog geld en roem weet te vergaren op oneigenlijke gronden. Zo steelt hij min of meer de ideeën van Barre.
De tijd die De Moor beschrijft is interessant. In Europa en Amerika is een wedloop bezig in uitvindingen. Het hele boek wordt gelardeerd met korte advertentieteksten van al lang vergeten wonderbaarlijke instrumenten zoals de ‘olfactorische loep’ die het overspel van een vrouw door de middel van reuk kan detecteren. Daarnaast contrasteert de grote interesse in die tijd voor rondwarende geesten, helderziendheid en andere kermisattracties mooi met de industriële vooruitgangsdrift. Het zijn komische zijpaden in een verhaal dat daardoor wat op afstand blijft.
De psychologische spanning is vaak afwezig. Dat komt misschien omdat De Moor haar hoofdpersonen nauwelijks een confrontatie laat aangaan. Een groot deel van de roman wordt verteld vanuit het perspectief van de tweede vrouw van Edison. Zij leeft met de man die geobsedeerd is door alle nieuwe wetenschappelijke snufjes, terwijl de woning ook gefrequenteerd wordt door de geest van de eerste vrouw van Edison. Een grote confrontatie tussen Edison en de zoon van Barre zou voor de hand liggen, maar De Moor kiest voor een voorzichtige aanvaring tussen de zoon en de vrouw van Edison. Vanuit de plot is dat misschien een verdedigbare keuze, maar ze vermijdt een historische wraakscène.
De Moor maakt er uiteindelijk een krachtig motief van: mensen ontmoeten elkaar niet, berichten komen niet aan, boodschappen worden niet begrepen. Het lijkt een voorafschaduwing te zijn voor de angstdroom van Barre: de eeuw die begon met elektriciteit, film en telefonie zal eindigen in een wereld waarin elke communicatie gesmoord zal worden.
Coen Peppelenbos
Marente de Moor – Roundhay, tuinscène. Querido, Amsterdam. 336 blz. € 19,95.
Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant, 22 november 2013.
