Bijna overbodig

Tijdens het lezen van Het graf van Descartes van Jules Deelder dook continu die ene vraag bij mij op: in hoeverre doet de poëzie van Deelder er nog toe? Sinds 1969 zijn er ongeveer twintig bundels van zijn hand verschenen, maar wordt het misschien niet eens tijd om er een punt achter te zetten? Vast niet, want typografisch en inhoudelijk zijn de meeste gedichten uit Het graf van Descartes puntloos.

Nu staat Deelder mijns inziens ook niet een zware inhoud voor. De bundel staat vol met zijn gebruikelijke thematiek: verdovende middelen (‘In Medellin / is de poëzie / om te snuiven’), stichtelijke wijsheden (‘De wereld is van iedereen / en kennis is de kracht / die het leven glans verleent’) en Rotterdam:

Monument par excellence
van de Rotterdamse renaissance
rees midden in het maandlandschap
van de verdwenen binnenstad ’t
Groothandelsgebouw op uit het gat
dat ’t Bombardement geslagen had;

Inhoudelijk interessant is nog Gezicht op Bergen en de cyclus gedichten over Descartes, maar die laatste slaat wat dood door nietszeggende conclusies: ‘Hoewel er niets / gebeurde ging / alles razendsnel’. Ook de afdeling ‘Engelse spoken’ leunt op holle frasen, met Engelstalige regels als ‘The poem / is an item’ of ‘Fuck sex’. Hetzelfde geldt voor Deelderijm:

Deelderik
Deelderal
Deelderop
Deelderaf

Deelderin
Deelderuit
Deelderom
Deelderans

Deeldereen
Deelderaan
Deelderist
Deelderes

Deelderier
Deelderaut
Deelderons
Deelderest

(et cetera, nog twaalf kwatrijnen zo verder)

De cadans in deze woorden is erg mooi, maar het is schrijnend dat Deelder het hier anno 2013/14 nog van moet hebben. Deze trucs zijn alom bekend. Dat betreft ook de zeer korte versregels (‘Onder de bomen / en tussen / de huizen’) met het consistente gebruik van enjambementen (‘en gaan in Pa- / blo’s Escobar / vol gas // uit ons dak- / terras’). Dan vergeet ik de flauwe grappen nog te noemen (zie vorige citaat en ‘Sinds Descartes / wordt het denken / zwaar overschat’) en alle open deuren die Deelder toch weer probeert open te trappen. Uit het gedicht An sich:

Voor de dichter is
de inhoudsopgave vaak
een groter probleem dan
de inhoud in die zin
dat aan ’t bepalen van
de volgorde de meeste
aandacht wordt besteed

Deelder - DescartesWat Deelder ook doet en hoe bekend sommige passages ook zijn, hij doet het wel consistent. Zijn stijl blijft hij voortdurend uitdragen. Maar blijft het op langere termijn ook boeien? Op het podium wel. Tijdens het voordragen van zijn gedichten slaat de afgezaagdheid in/van veel gedichten om in hilariteit. Ik maakte het mee tijdens Het Tuinfeest te Deventer, afgelopen zomer. Eeuwig in het zwart en met een norse blik wist hij het publiek aan het lachen te krijgen met zijn droge, platte gedichten. Dán werkt het wel, maar op papier valt het allemaal wat tegen. Tot lachen komt het vaak niet eens.

Het graf van Descartes is de zoveelste bundel die Deelder aan zijn grote oeuvre kan toevoegen, maar het is niet een boekje dat zich onderscheidt qua originaliteit of inhoud. Deelder hanteert zijn geijkte trucjes te vaak en dat is jammer. Het maakt deze bundel bijna overbodig. Ik hoop dan maar dat zijn performances ervoor zorgen dat deze bundel beter uit de verf komt.

 Obe Alkema

Jules Deelder – Het graf van Descartes. De Bezige Bij, Amsterdam. 64 blz. € 15,-.