Muziek maken als uitweg

Echt vrolijk word je niet van de wereld die Anna Enquist de lezer voorschotelt in Kwartet. Politici zijn incompetente cultuurhaters, bouwondernemingen malafide organisaties en de gezondszorg is volledig in handen van commerciële partijen: wie bejaard is wordt opgeborgen en wat er verder gebeurt is ongewis. Kortom: het lijkt nogal op de wereld van nu, maar net één graadje erger.

anna enquist kwartetEnquist kan in Kwartet veel woede en frustratie kwijt over het huidige cultuurbeleid en de afbrokkelende gezondheidszorg. De vier kwartetleden die als liefhebbers met elkaar muziek maken, hebben allemaal een maatschappelijke carrière. Carolien en Heleen werken bij dezelfde huisartsenpost, Hugo is de baas van een muziekcentrum dat steeds meer commerciële activiteiten moet ontplooien om te kunnen blijven bestaan en Jochem houdt zich bezig met het repareren van instrumenten. En dan is er ook Reinier, de oude cellospeler, die dankzij de hulp van een aardige, allochtone jongen nog net op zichzelf kan wonen al moet hij dan wel zijn vooroordelen opzij zetten (‘Hij zal aan zijn criminele broers vertellen wat ik hier heb liggen’).

Enquist schrijft soms merkwaardige dialoogzinnen: ‘Ik was gezegend met tomeloze energie.’; en af en toe schiet de beeldspraak wel wat door: ‘Schuld paste mij als een oude, vertrouwde jas. Die kan ik nooit naar de container met hulpgoederen voor Roemenië brengen.’ Maar in de karaktertekening van zulke diverse personages is ze wel erg goed. Het sterkst is dat het geval bij het echtpaar Jochem en Carolien, die na de dood van de hun twee kinderen, allebei een manier moeten vinden om door te kunnen leven. Van haar beschrijving van rouw krijg je het koud bij het lezen, ook omdat je weet dat er een autobiografische kern onder ligt. Voor hen en de anderen biedt het gezamenlijk musiceren een uitweg uit de sleur van alledag.

Daarom is het bevreemdend dat Enquist dertig pagina’s voor het einde er opeens voor heeft gekozen om van een geslaagde psychologische roman over te stappen naar een misdaadverhaal. Zonder te veel te verklappen: de laatste bladzijden zitten vol bloed en geweld. Een nogal heftige einde dat volledig losstaat van de rest. Ja, de misdadiger die een rol speelt, wordt al op de eerste bladzijden genoemd en de goeiige Heleen schrijft zelfs brieven naar hem in de gevangenis, maar het karakter van het boek verschuift wel heel radicaal. Iemand had daar moeten ingrijpen in belang van de rest van de roman.

Coen Peppelenbos

Anna Enquist – Kwartet. De Arbeiderspers, Utrecht. 270 blz. € 19,95.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant / het Dagblad van het Noorden op 13 juni 2014.