Poëzie in kapitalen

De van oorsprong Palestijnse dichter en performer Yahya Hassan veroorzaakte vorig jaar oktober als achttienjarige grote opschudding in zijn tweede vaderland Denemarken met zijn levensverhaal in 76 gedichten in klare taal, die – zoals het hoort – niets en niemand ontzien, al helemaal Hassan zelf niet. Sindsdien ontving hij doodsbedreigingen en wordt hij door de Deense staat beveiligd. Er gingen meer dan 100.000 exemplaren over de toonbank. Duizelingwekkend. De titelloze bundel van maar liefst 165 pagina’s is – terecht, o zo terecht, iedereen die vanwege woorden wordt bedreigd verdient aandacht en steun – bezig aan een zegetocht over de wereld en is nu in Nederlandse vertaling uitgebracht.

bundel yahja hassanHassan vertelt recht voor je raap over het opgroeien van een immigrantenzoon die teleurgesteld is in zijn ouders, het nieuwe vaderland, zijn achtergrond en de dwang van de religie. De theedoeken, zoals hij zijn ‘moslimbroeders’ noemt, zwaaien vaak met de Koran en doen ondertussen alles wat Allah verboden heeft. Zijn vader is iemand van de opvoeding met de harde hand. Lijfstraffen met de riem, een stok, naar keuze op de handen of de voetzolen. Zijn moeder kijkt uiteraard weg.

Hassan is opmerkelijk volwassen in zijn benadering. Hij heeft natuurlijk ook versneld moeten opgroeien. Zijn werk is rauw, heerlijk onsentimenteel, maar weet daardoor wel juist verontwaardiging en compassie op te roepen. En natuurlijk de woede van collega-immigranten die zich in hun eer voelen aangetast, terwijl de dichter eigenlijk niet meer doet dan een maatschappelijk probleem aankaarten. Woorden waar iedereen voordeel mee zou kunnen doen. Kritiek, zeker als die zo waarachtig wordt gebracht, is voor velen maar moeilijk te verdragen. Vooral wanneer men nergens voor openstaat en zich vastklampt aan oude tradities en denkbeelden. Het gevaar van het waar ook ter wereld samenklonteren van immigranten, of het nu Nederlanders zijn in Canada, Israëliërs in Amsterdam-Zuid of Palestijnen in Aahus.

De gedichten zijn stuk voor stuk laconiek. Hassan weet een bres te slaan in je hart en ziel en die te vullen met zijn harde en inventieve taal.

VIJF KINDEREN OP EEN RIJ EN VADER MET EEN KNUPPEL

[…]

IK KIJK OMLAAG EN WACHT TOT HET MIJN BEURT IS
MOEDER GOOIT BORDEN STUK OP DE TRAP
ONDERTUSSEN DOET AL JAZEERA RECHTSTREEKS VERSLAG
HYPERACTIEVE BULLDOZERS EN VERBOLGEN LICHAAMSDELEN
DE GAZASTROOK IN DE ZON

[…]

OP SCHOOL MOGEN WE GEEN ARABISCH SPREKEN
THUIS MOGEN WE GEEN DEENS SPREKEN

[…]

WIJ HADDEN GEEN PLANNEN
WANT ALLAH HAD PLANNEN MET ONS

[…]

Haast vanzelfsprekend komt het personage c.q. de dichter in het criminele circuit terecht. De gelatenheid waarmee dat beschreven wordt is groots. Hassan wordt regelmatig uit huis geplaatst, komt in opvoedgestichten terecht, zit na inbraken en roofovervallen in de gevangenis. De zogenaamde Nederlandse allochtone badboys vallen daarbij in het niet, zeker ook wat betreft de letterkundige neerslag van hun ervaringen.

JULLE BELLEN EN NOEMEN ME NU EENS BROER DAN WEER DEEN

Die zin vat eigenlijk alles samen. Je kunt de taal vloeiend leren spreken, de gewoontes van je nieuwe land aannemen, maar je zal altijd een buitenstaander blijven indien je je als individu wenst te manifesteren.

De taalvondsten zijn bijzonder natuurlijk, eerder een gevolg van de gekozen weg dan een gezochte twist, een gebbetje voor het effect. Dit is uiterst ter zake doende poëzie, overigens niet van humor en zelfspot gespeend. Wanneer de politie voor de deur staat spoelt hij snel een hasjklomp door de wc en verstopt zijn cash in het boek Vader van Karl Ove Knausgård. (Ook onvoorwaardelijke bekentenisliteratuur.)

Je wordt schrijver of dichter om het leven in te kleuren, maar ook om met woorden te strijden, om misstanden aan de kaak te stellen. Yahya Hassan is een geweldige barricadedichter zoals die maar eens in de zoveel generaties opstaat. ‘Waargebeurd’ is tegenwoordig toch helemaal hot?! Yahya Hassan verdient ook hier een groot publiek. Al zou hij nooit meer een regel schrijven, dan volstaat deze geweldige autobiografische schets, zelfs het alles samenvattende megagedicht van 30 pagina’s aan het slot, dat als volgt eindigt:

MIJ IK BEN DE IDIOTE ZOON
MIJ IK HEB GERUILD MIJN TRAININGSBROEK
VOOR GECIVILISEERD EN GEPAST STRAK SPIJKERBROEK
MIJ IK BESTRIJD JULLIE MET WOORDEN
DIE JULLIE ZULLEN BEANTWOORDEN MET VUUR
MIJ IK BEN KAFFER MIJ IK BEN MUNAFIQ
MIJ IK BEN HOND
MIJ IK BEN SMERIG MIJN ZIEL IS BEHOEFTIG
EN NAAST AL DIE MISDADEN IK ZIT TE DUTTEN IN DE
VOORJAARSZON

Guus Bauer

Yahya Hassan – Gedichten. Vertaald door Lammie Post-Oostenbrink. De Bezige Bij, Amsterdam, 176 blz. € 15,-

(foto: stills uit een reportage van Nieuwsuur)