Het laatste pianospel van Ida Simons

En opeens is er al weer een nieuw nummer van wat toch wel het meest leuke tijdschrift van Nederland is: De Parelduiker. In elke aflevering altijd een enorme variatie aan onderwerpen, die soms gelieerd zijn aan de actualiteit maar vaak ook even goed een jaar later (of eerder) geschreven hadden kunnen worden. Juist dat gebrek aan urgentie is zo plezierig, geen enkele auteur zit hijgend achter de computer (of typemachine) om nog snel een stukje te produceren.

Parelduiker 3-14 omslag_Opmaak 1Dit keer staat een jonge Tip Marugg op de omslag, waarmee gesuggereerd wordt dat zijn teruggevonden krantenknipsels uit 1948 de belangrijkste bijdrage van het nieuwste nummer zijn. Misschien raken echte Marugg-liefhebbers opgetogen van deze stukken, maar de rest van de lezers zal ze toch beoordelen als plichtmatig en niks bijzonders. Een ingezonden brief uit 1950 is dan weer veel interessanter.

Veel spannender, hoewel ook wel wat uitgesponnen, is een artikel over de tijd van Ulli d’Oliveira (bekend van het boek Scheppen riep hij gaat van Au) bij de tijdschriften Tirade en Merlyn. Nu het ene tijdschrift een kwijnend bestaan leidt en het andere tijdschrift allang van het toneel is verdwenen (evenals hoofdrolspelers als Geert van Oorschot, Gerard Reve of Kees Fens) is het vermakelijk allerlei ruzies over het wel of niet plaatsen van een stuk van Max Nord nog eens uitgebreid voorgeschoteld te krijgen. De auteur van het artikel, Jaap Cohen, voegt er nog veel meer intriges aan toe. Opnieuw speelt Van Oorschot een dubieuze rol en opnieuw is het allermooiste proza van Reve afkomstig. Als Ulli d’Oliviera een interview met Lucebert gaat maken, instrueert Reve hem als volgt: ‘Ik zou het niet literair-theoretisch, maar menselijk-krankzinnig maken, tenminste de keren dat ik hem heb ontmoet heb ik me wel geamuseerd, maar nooit een samenhangend betoog opgevangen.’

Van totaal andere orde en ook na zoveel jaar nog steeds verontrustend, is de nieuwste Berliner Beobachter van Hans Olink over de herdenking van de eerste boekverbranding in Berlijn, nu 81 jaar geleden. Olink schrijft over de zwarte lijsten die in de jaren dertig werden samengesteld door een bibliothecaris van boeken die door boekwinkels en bibliotheken geboycot moesten worden. Daarmee werd in de jaren dertig niet alleen de reputatie van schrijvers als Tucholsky, Roth en Zweig aangetast, het veranderde ook blijvend hun leven omdat ze Duitsland wel moesten verlaten. Op die lijsten stonden trouwens ook Nederlanders, zoals Arthur Lehning, Theun de Vries, Jef Last, Anton de Kom en A. den Doolaard.

In november 2014 zal het honderdvijftig jaar geleden zijn dat Herman Gorter werd geboren. Lieneke Frerichs geeft alvast een voorproefje van het brievenboek dat ter gelegenheid van dit jubileum zal verschijnen. Het betreft de correspondentie van Gorter met zijn twee vriendinnen Ada Prins en Jenne Clinge Doorenbos. In dit artikel wordt een mooi beeld geschetst van het complexe liefdesleven van Gorter. Beide dames ontmoetten elkaar bijvoorbeeld voor het eerst op de crematie van hun geliefde. Met dit artikel en het brievenboek over Gorter zet Frerichs het werk van haar overleden man Enno Endt voort. Zij kan dit doen omdat ze steeds direct betrokken was bij zijn onderzoek en ook de twee vriendinnen van Gorter gekend heeft. Hoe belangrijk Gorter ook is, het is wel te hopen dat Lieneke Frerichs haar werk aan de Nesciobiografie ondertussen voortzet. Op dit boek zit elke literatuurliefhebber in Nederland immers te wachten.

In De Parelduiker wordt ook ingehaakt op het plotselinge succes van De dwaze maagd, de vergeten roman van Ida Simons. Zoals al eerder Marga Minco met een mooie anekdote op de proppen kwam, memoreert nu Nick ter Wal in ‘Het laatste pianospel van Ida Simons’ een optreden van de schrijfster samen met de dichter A. Marja. Simons begeleidde een optreden van Marja, waarbij hij zijn gedichtencyclus Wat ik speelde voorlas. Simons speelde de Kinderszenen van Schumann, muziek waarop Marja zijn gedichten had gebaseerd. Met dit artikel (en een prachtige foto van het optreden) wordt het nu nog wat schimmige beeld van Simons weer wat verder verhelderd.

Doeke Sijens

De Parelduiker, Jaargang 19 (2014), nummer 3. Jaarabonnement €49,95, losse nummers € 12,50.