Recensie: Ian McEwan – De kinderwet
De verkeerde keuze
Het drukke werkzame leven van rechter Fiona Maye wordt verstoord als haar man Jack meedeelt dat hij wat meer passie in zijn liefdesleven wil en het vuur zoekt hij buiten de deur. ‘Ze wist de naam van de vrouw al. Melanie. Scheelde niet zoveel met de naam van een dodelijke vorm van huidkanker.’ Van kinderloos echtpaar, waarbij beide echtelieden succesvol zijn, worden ze opeens tot een karikatuur van een middelbaar stel. Hij verwijt haar gebrek aan warmte en genegenheid en voelt zich meer haar broer dan haar minnaar. ‘Ik ben je broer geworden. Het is lekker knus en ik hou van je, maar voor ik dood neerval, wil ik nog één grote hartstochtelijke verhouding.’ Zij is gekwetst en stuurt hem het appartement uit.
De volgende dag staat ze er opeens alleen voor. De werkweek begint en als familierechter heeft ze een grote reputatie op het gebied van echtscheidingen en het toewijzen van kinderen en de onredelijkheid van echtelieden. Fiona kan het maar nauwelijks verkroppen dat ze, nu ze in een huwelijkscrisis verkeert, haar ratio wordt verdrongen door haar gevoel. Ze bijt zich vast in de zaak die ze als rechter van dienst moet behandelen: mag een jongen die nog net niet meerderjarig is een bloedtransfusie weigeren omdat dat indruist tegen de leer die hij als Jehova’s getuige aanhangt? Het ziekenhuis wil bloed toedienen ter bestrijding van leukemie. Hij weigert, gesteund door zijn ouders en geloofsgemeenschap.
Dit zijn de contouren van De kinderwet van Ian McEwan. Het is vooral in de eerste honderd bladzijden een wat cerebrale roman, waarin niet heel veel gebeurt, maar erg veel wordt gedacht, erg veel wordt overwogen en beargumenteerd. De pleidooien in de rechtszaal worden uitgebreid weergegeven met alle ter zake doende, maar nogal saaie argumentatie. De kinderwet krijgt meer vaart en kleur als Fiona in het ziekenhuis op bezoek gaat bij Adam. In het gesprek met hem weet McEwan subtiele gevoelens op te roepen tussen de rechter die voorzichtig maar doortastend peilt wat de jongen werkelijk denkt. Uiteindelijk zingt ze zelfs een lied terwijl hij haar begeleidt op de viool. Als ze op de rechtbank terugkomt, oordeelt ze tegen de wil van Adam en zijn ouders in dat het ziekenhuis zijn gang moet gaan.
Centraal in deze roman staat de vraag in hoeverre je mag ingrijpen in andermans leven en, als je dat doet, welke verantwoordelijkheid je dan zelf draagt. Dat geldt voor haar eigen leven, waarin Fiona haar man, die binnen de kortste keren weer op de stoep staat, weer langzaam toelaat in haar bestaan. Hoe kun je van de gruzelementen van een huwelijk komen tot een nieuwe verstandhouding? Maar het geldt ook voor Adam die een nieuw leven krijgt en Fiona min of meer stalkt.
De tweede helft van De kinderwet is veel spannender, juist omdat de weerslag van de beslissingen die iemand neemt in al zijn consequenties wordt uitgewerkt (dit is wat vaag geformuleerd om het plot niet weg te geven). Van een ietwat theoretische roman over een maatschappelijk thema wordt het boek meer een boeiende psychologische roman, waarin Fiona als tragische heldin de foute dingen doet op grond van haar ratio, terwijl ze eigenlijk haar gevoel had moeten volgen. Het verwijt dat Jack haar in het begin van de roman maakt, is voor een deel waar. ‘Zij dacht dat haar verantwoordelijkheden bij de muren van de rechtszaal ophielden. Maar hoe zou dat kunnen?’ Die vraag is retorisch en het besef daarover komt voor Fiona te laat.
Coen Peppelenbos
Ian McEwan – De kinderwet. Vertaald door Rien Verhoef. De Harmonie, Amsterdam. 208 blz. € 22,50.
