Waarheid, genoegdoening en gerechtigheid – dat streven ze na

Na het verschijnen van haar laatste adolescentenroman Spiegeljongen (2010) was Floortje Zwigtman toe aan het verkennen van nieuwe literaire horizonten. Haar oeuvre bestaat voornamelijk uit vaardig geschreven historische romans, zoals Spelregels (2001) en het met de Gouden Uil Jeugdliteratuur bekroonde Wolfsroedel (2002). Haar voorlopige ‘magnum opus’ blijft echter onmiskenbaar de historische trilogie ‘Een Groene Bloem’, waarin de homoseksuele Adrian zich in de kringen van Oscar Wilde begeeft. Dit met prijzen overladen drieluik schetst een boeiend, levensecht en universeel portret van een adolescent op weg naar volwassenheid. Het maakt alleszins oprecht benieuwd naar ‘Vonk’, haar – jawel – nieuwe trilogie, waarvan het bijna 500 pagina’s tellende Vlam de eerste telg is.

Zwigtman_VlamAls protagoniste Roxane na een langdurig verblijf in New York terugkeert naar haar vroegere thuishaven, het fictieve eiland Chimeria, vormt dit een goedgekozen katalysator: onverwachte ontmoetingen brengen een keur aan jeugdherinneringen teweeg, en focussen ongenadig op Roxanes’ coming-of-age als dochter van dictator Dux Tron. Vastberaden besluit Roxane om de waarheid omtrent de val van het regime en de daaraan gerelateerde moord op haar ouders te achterhalen. Zwigtman laveert moeiteloos tussen Roxanes kinder- en tienerjaren en de passages in het ‘heden’ die Roxane genadeloos verbeelden als verwarde, getroebleerde persoonlijkheid. Vanaf de allereerste bladzijde wordt de lezer deelgenoot van haar besognes, wat resulteert in een psychologisch ijzersterk uitgewerkt portret, dat Vlam mede tot verslavende literatuur maakt. Als recalcitrante adolescente hekelt Roxane de wereld der wetten en geboden van haar ouders en probeert ze ‘zoals andere mensen’ te zijn. Aan de universiteit ontmoet ze Christian Duse, die met z’n broer en zussen het rockbandje Datura vormt. Geheel evenredig aan de hoge vlucht die hun ‘carrière’ neemt als ze via Roxane bij de familie Tron geïntroduceerd worden, ontstaat het verlangen om zichzelf te blijven en niet willoos als politieke propaganda voor het regime te worden ingezet. An sich een boeiend want uitermate complex spanningsveld, dat echter te uitvoerig belicht wordt en daardoor wat aan zeggingskracht verliest. De groots aangekondigde apotheose houdt echter wel alle registers open voor het tweede deel van de trilogie en laat de lezer in spanning achter.

De setting mag dan een niet-bestaande dictatoriale oliestaat zijn, toch heeft Vlam talloze raakvlakken met de realiteit. Zwigtman lieert het op historische leest geschoeid feitenmateriaal (het dictatoriale bestel in de vroegere DDR, de popcultuur van de jaren tachtig) aan actuele gebeurtenissen, zoals de verwoestende tsunami en de Arabische Lente, om een geheel eigen epos te construeren, dat zowel qua opbouw als stijl uitblinkt in originaliteit. De maatschappelijk relevante invalshoeken worden vakkundig in de plot geïntegreerd; tal van verbijsterende verhalen bieden een fascinerend inzicht in de mechanismen van een dictatuur, zoals het verbod op buitenlandse cultuurdragers, pure indoctrinatie, spionage en het genadeloos elimineren van tegenstanders. Een enkele passage mocht nog grondiger worden uitgewerkt, zodat dergelijke rauwe ervaringen nauwer bij de belevingswereld van de personages aansluiten.

Vlam geeft onmiskenbaar blijk van Zwigtmans evolutie wat de compositie betreft: net zoals in eerder werk neemt Zwigtman uitgebreid de tijd om haar roman van de nodige diepgang te voorzien, wat onmiskenbaar tot de rijkdom van haar schriftuur bijdraagt. Het amalgaam aan verhaallijnen, met veelvuldige perspectiefwisselingen, wordt echter in een strakkere opbouw gevat. Het vergt opperste concentratie van de lezer, en garandeert zo een intense leeservaring.

Boven alles getuigt Vlam van een grote eruditie, biedt het diepmenselijke portretten en presenteert zich als een complex en caleidoscopisch netwerk. Hier is één van de zeldzame auteurs aan het woord die jongeren ernstig neemt en hen uitdaagt met intelligent geschreven verhalen van hoog niveau. Het blijft dan ook goed vertoeven in de romans van Floortje Zwigtman.

Jürgen Peeters

Floortje Zwigtman – Vlam. Vonk 1. Moon, Amsterdam, 494 blz. € 19.95.

(Eerder schreef Maarten Praamstra een korte reportage over de presentatie van het boek)