Een good read

Er bestaat zoals bekend een Bad Sex Award in Fiction. Voor een ‘good sex award’ – volgens mij zijn er weleens particuliere initiatieven in die richting ontplooid – zou wat mij betreft een scène uit Een goede school, de nieuwe Richard Yates in vertaling, in aanmerking zijn gekomen:

Bij zijn eerste echte stoot slaakte ze een jammerend kreetje dat van pijn of genot had kunnen zijn, of van allebei, of geen van beide, en hij was bijna opgehouden om ‘Gaat ’t?’ te vragen maar deed het niet omdat het veel beter leek om door te gaan, een ritme op te bouwen en vast te houden dat haar met hem mee zou voeren – o, ja; nu had ze het te pakken – en al vlug was alleen de kracht en zuiverheid van hun paring nog van enig belang.
Het had middernacht kunnen zijn of midden op de dag. De ouderejaarsclub en de hele Dorset Academy hadden in rook kunnen opgaan en in de bomen verdwijnen, en voor zover zij wisten hadden ook die bomen zelf kunnen verdwijnen; ze hadden in hun behoefte om elkaar te helpen het hart van de wereld te bereiken tijd en ruimte overwonnen.
Bij het lange naspel lagen ze samen te fluisteren, zeiden dingen die niemand anders ooit het voorrecht zou hebben te horen, en pas heel geleidelijk werden ze weer omsingeld door de dingen om hen heen: een rokersclub, een privé-internaat, een trein die om acht uur ’s ochtends gehaald moest worden.
‘…Kan mijn muts niet vinden,’ mompelde hij toen hij aangekleed was, en hij zocht op de tast de beschaduwde vloer af.

Een goede school vertelt het verhaal van een internaat genaamd Dorset Academy in Connecticut ten tijde van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. De titel is – zoals ik had verwacht – niet ironisch; er worden geen helse taferelen beschreven. Yates volgt een aantal leerlingen en docenten waarbij er niet al teveel spectaculairs gebeurt. Het internaat is wel, zoals een van de docenten omschrijft, geladen met seksuele energie:

‘…Nee, in ernst,’ zei hij. ‘In ernst, Bob, heb je er weleens bij stilgestaan wat een overweldigende hoeveelheid puur seksuele energie we hier onderdak verlenen? Speciaal op deze tijd van de avond? Stel dat we die dikke stenen muren van de slaapgebouwen konden laten verdwijnen, denk je eens in wat we zouden vinden: honderdvijfentwintig jongens die zich allemaal tegelijk afrukken.’

Masturbatie speelt een niet onbelangrijke rol in de roman. Zo is een van de (bescheiden) pesterijen het vastbinden en masturberen van een medeleerling. Daar tegenover staat, zoals de Wikipedia-pagina over deze roman terecht benadrukt, de schaamte voor erecties tijdens het schuifelen met meisjes. Yates beschrijft het allemaal zonder blikken of blozen:

Hij wist dat er boven aan een meisjeskut, waar het haar begon, een lief hard heuveltje hoorde te zitten, maar hij had nooit echt gedacht dat het nog eens bij het gekreun van een saxofoon tegen hem aan zou worden geduwd en gewreven.

Een goede school

Als hoofdpersoon van de roman kan William Grove worden beschouwd, een aardige jongen, die voor de schoolkrant, de Dorset Chronicle, gaat schrijven. Het is een tikkeltje voorspelbaar: eerst is hij weinig populair, maar door zijn werk voor de schoolkrant verkrijgt hij aanzien. Wat betreft andere noemenswaardige personages, er is een docent met polio die wordt bedrogen door zijn vrouw, wat garant staat voor de drankscènes – de drankkast is nooit ver weg bij Yates –, en wat een van de treurigste zelfmoordpogingscènes oplevert: vanwege zijn benen lukt het hem niet om een tafel weg te trappen.

Maar al met al is Een goede school geen Revolutionary Road, daarvoor kabbelt het verhaal teveel, het blijft aan de oppervlakte; nergens stoot Yates door tot metafysische hoogten – behalve in de seksscène misschien – het kenmerk van de ideale roman. Echte opwinding ontstaat pas als de leerlingen zich voorbereiden om in het leger te gaan, de sprong naar de volwassenheid, maar dan is deze korte roman afgelopen; in Een speciaal soort voorzienigheid had Yates de oorlog immers al uitvoerig beschreven. Wat zal ik zeggen, het is gewoon een good read, in een prima vertaling van Marijke Emeis.

Johannes van der Sluis

Richard Yates – Een goede school. Vertaald door Marijke Emeis. De Arbeiderspers, Amsterdam, 206 blz. € 18,95.