Recensie: Michel Faber – Het boek van wonderlijke nieuwe dingen

Lichtjaren van elkaar verwijderd

Na de verschijning van Het boek van wonderlijke nieuwe dingen, kondigde Michel Faber (1960) aan dat hij ermee stopt. Hij had alles opgeschreven wat in hem zat. De Nederlands-Australische schrijver trekt zich terug in zijn kleine stationswoning in de Schotse Hooglanden. Hij laat een bescheiden oeuvre na. Denk aan Onderhuids (2000), Lelieblank, scharlakenrood (2002) en Het vuurevangelie (2008). Met zijn laatste roman voegt hij een buitengewoon boeiend verhaal aan zijn werk toe.

Het boek van wonderlijke nieuwe dingen speelt zich af in een niet nader genoemde toekomst. Predikant Peter Leigh, voormalige junkie en zakkenroller, wordt als zendeling naar de verre planeet Oasis gestuurd, terwijl zijn vrouw Beatrice op aarde achterblijft. Hij moet het werk van zijn voorganger Kurtzberg voortzetten, een man die op mysterieuze wijze verdween en die het woord van God onder de oorspronkelijke bewoners van de planeet verspreidde. Tot zijn grote verbazing ontvangen de Oasiërs Peter met open armen. Er ontstaat een hechte vriendschap tussen hem en de goedaardige aliens, die Peter steeds meer van zijn vrouw wegdrijft.

Het mailverkeer tussen Peter en Bea vormt de kern van het boek. Via de zogenaamde ‘flits’ – een soort internet dat streng wordt bewaakt – kunnen de twee geliefden met elkaar communiceren. Uit Bea’s brieven blijkt echter dat de aarde tijdens Peters afwezigheid wordt getroffen door natuurrampen, volksrellen en economische crises. Een apocalyptisch einde lijkt nabij, maar Peter heeft langzaam zijn interesse voor de oude wereld verloren. Tot grote frustratie van zijn vrouw. Zij voelt zich eenzaam en verloren. De kloof tussen hen groeit en Peters religieuze ideeën beginnen haar steeds meer tegen te staan. Totdat zij uiteindelijk het geloof in God verliest.

Hij overwoog nog wat meer te zeggen over wat hij voelde in verband met de Maldiven. Alleen voelde hij zo schrikbarend weinig. Of beter gezegd, zijn gevoel was voornamelijk dat het hem speet – zelfs tegenviel – dat de ramp Beatrice zo aangreep, uitgerekend op dit moment waarop hij wilde dat ze gelukkig was en alles lekker zijn gangetje ging, zodat ze ontvankelijk zou zijn voor zijn geweldige nieuws over de Oasiërs.

Met Het boek van wonderlijke nieuwe dingen heeft Faber een pijnlijk verhaal geschreven. Over hoe twee mensen, die elkaar liefhebben, zo ver van elkaar verwijderd kunnen raken. Het verhaal heeft alles te maken met het overlijden van Michel Fabers eigen vrouw Eva, die net voor de publicatie aan bloedkanker overleed. Toen hij in 2008 aan het boek begon te werken, werd Eva steeds zieker. Haar toestand veranderde ook de inhoud van de roman. Eigenlijk wilde Faber helemaal niet meer doorschrijven, maar het was Eva die hem vanaf haar ziektebed dwong om elke dag een paar regels op papier te zetten. Na haar overlijden, en na het voltooien van de roman, was Faber volledig uitgeput. Hij had alles opgeschreven wat hij wilde vertellen. Bovendien was schrijven iets wat hij voor en met zijn vrouw deed, zoals hij in een interview liet weten. En nu dat voorbij is, is het tijd om te stoppen.

Ik wil er meer over schrijven, ook al wil ik het me niet herinneren. Ik wou dat ik je de beelden kon sturen, ook al wil ik ze het liefst uit mijn geheugen bannen. Is het de laagste vorm van egoïsme, als je een dergelijke last met iemand wilt delen? En wat behélst mijn last precies, wanneer ik hier op de bank dropmelange zit te eten en te kijken naar lijken die in een ver land ronddrijven in modderige draaikolken en naar kinderen uit een ver land die in de rij staan voor een stukje tentzeil? (…) Iemand op mijn werk vroeg mij vanochtend: ‘Laat God dit allemaal zomaar gebeuren?’ Ik ben er niet op ingegaan.

Men hoeft absoluut geen liefhebber van science fiction te zijn om Het boek van wonderlijke nieuwe dingen te lezen. Hoewel het zich op een andere planeet afspeelt, en hoewel een groot deel over een vreemde buitenaardse beschaving gaat, gaat het boek vooral over afscheid nemen. Faber laat een hoop zaken onopgelost, zoals het doel van de missieactiviteiten en de verdwijning van Kurtzberg. Nergens wordt duidelijk wat zij precies op Oasis komen doen. Maar dat doet er ook niet toe. De focus van het verhaal ligt bij het huwelijk tussen Peter en zijn vrouw. Sommige scènes zijn wat langdradig, waardoor het tempo hapert, maar desondanks kruipt het verhaal onder je huid.

Dat Faber zich weinig aantrekt van literaire genres en trends, maakt hem tot een uitzonderlijke stem in de huidige literatuur. En dat een schrijver zo’n vorm durft te kiezen om een ode aan zijn overleden vrouw te schrijven, is echt bewonderenswaardig. Het boek van wonderlijke nieuwe dingen is oprecht en ontroerend, en Faber is een meesterlijke verteller. Ik hoop dat hij zich bedenkt.

Justin Waerts

Michel Faber – Het boek van wonderlijke nieuwe dingen. Vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema. Podium, Amsterdam. 636 blz. € 25,00.