Nieuws: Kristien Hemmerechts opent in nieuwe roman aanval op Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee
Sinds vorige week ligt de nieuwe roman van Kristien Hemmerechts in de boekhandel, Alles verandert getiteld. De roman valt te lezen als een variant op het veelgeprezen In ongenade (Disgrace) van de Zuid-Afrikaanse auteur en Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee. Hemmerechts zet in haar nieuwe roman vraagtekens bij deze roman van Coetzee.
De Vlaamse schrijfster doceert al jaren literatuur en is veel bezig met gender en sekseverschillen. In een interview met dagblad Trouw zegt ze:
Ik ken de theorie als geen ander: dat je romanpersonages niet mag verwarren met de auteur zelf. Toch kan ik dat niet laten. Het is menselijk. Ergens verdenk ik hem ervan dat hij het eens is met zijn hoofdpersoon David Lurie. En die Lurie heeft zo’n zelfmedelijden, hij ziet zich als slachtoffer van de politiek-correcte maatschappij die lusten aan banden wil leggen, hij ziet zich als de dienaar van Eros.
Ik heb zijn cruciale passages heel vaak gelezen, en dan denk ik steeds: is het nou ironie van Coetzee of niet? Ik vermoed eigenlijk van niet. Tegelijkertijd weet ik: het maakt voor de literatuur niets uit. Dat boek heeft zoveel aanzien, je mag er alleen nog maar met veel respect over praten. Dat irriteert me. Toch moet het mogelijk zijn er een debat over te voeren.
Op de vraag of Hemmerechts bang is voor woedende fans van Coetzee verklaart ze:
Er zijn drie opties. Mijn boek kan genegeerd worden. Coetzee is zo’n reus, en als zo’n dwerg even aan zijn sokkel prutst, ach… Mensen kunnen ook kwaad worden: wie denkt die dwerg wel wie ze is? Of mensen denken: hé, interessant.
Ik ben benieuwd naar haar boek. Disgrace ging naar mijn smaak echter meer over de ongemakkelijke verhouding blank-gekleurd dan over die tussen man-vrouw.
Nadat ik het boek uit had, heb ik een tijdje nagedacht over de vraag of Coetzee gekleurde mensen verafschuwt. Tijdens het lezen had ik verschillende keren het gevoel dat hij zich heeft moeten inhouden. Hij velt bijvoorbeeld geen enkel moreel oordeel over de misdaden begaan door de gekleurde mensen. En toch speelt hij het op die manier klaar om de lezer verschrikkelijke taferelen voor te schotelen, doorspekt met blank leed en veroorzaakt door de gekleurde mens. Het boek ademt inderdaad blank zelfmedelijden, maar toch ook een beetje afschuw jegens gekleurde mensen.
Ik snap dat mensen aanstoot nemen aan zijn werk.
De kop boven dit stukje is misleidend en tendentieus. Kristien Hemmerechts opent helemaal niet de aanval op Coetzee, heeft die intentie helemaal niet. Sterker nog: ze draagt het boek aan hem op. Wat ze wél heeft gedaan, is zijn roman spiegelen in m/v-opzicht. Om te zien wat er dán gebeurt. Omdat het haar verbaast dat lezers, maar ook schrijvers, zich zo weinig bewust zijn van de man-vrouwverhoudingen, die in veel literaire werken nog steeds scheef zijn.
Laat ik er een voorbeeld van geven: Tom Lanoye maakte een bewerking van King Lear, en schreef een vrouw (Frieda Pittoors) in de hoofdrol. Opende hij de aanval op Shakespeare?
Sander van Vlerken, uitgever De Geus