Recensie: Anna van Praag – Een heel bijzonder meisje
‘Dit meisje zal nooit een ordinary life hebben’
Alicia is nauwelijks elf jaar als haar ouders zich aansluiten bij Casa Nostra, een groep kunstzinnige, succesvolle mensen uit alle lagen van de bevolking, die samen werken en vooral uitbundig feesten op hun eigen Italiaanse eiland. Een commune waar ‘vrijheid, blijheid’ regeert. Voor Alicia opent zich een spannende, maar tegelijkertijd ook bevreemdende nieuwe wereld. Ontheven aan maatschappelijke normen stelt de groep zelf elementaire regels voor samenleven op, beslist over onrecht voert zelf de straffen uit. Alicia voelt zich vooral geborgen in de sfeer van samenhorigheid, kent intense vriendschappen en leert de liefde kennen. Dit alles onder het goedkeurend oog van de charismatische leidster Sofía. Zij ontpopt zich als moderne goeroe, aan wie menig bewoner zijn diepste verlangens en geheimen toevertrouwt.
Als dank voor zijn specifieke bijdrage als regisseur wordt Alicia’s vader toegelaten tot Sofía’s ‘staff’. Zijn opdracht: een eigen Casa Nostra oprichten in Amsterdam. Voor Alicia begint een dubbelleven, met participatie aan het langdradige alledaagse leven en sporadisch de peperdure, decadente feestjes bij Casa Nostra. Alicia’s ouders worden steeds meer in beslag genomen door de commune en verliezen – net als hun dochter – ieder realiteitsbesef. Een gunstige ontwikkeling, zo meent de vader, want Alicia zal nooit een ‘ordinary life’ hoeven leiden. Een voorspeling die een wat bittere nasmaak krijgt: als de vader in Nederland betrokken blijkt bij een bedenkelijke zaak, die tevens vlotjes de media haalt, wordt de familie met een geheel andere zijde van Sofía geconfronteerd.
Een heel bijzonder meisje laat zich als een afscheidsbrief aan leidster Sofía lezen, waarin Alicia op associatieve wijze herinneringen ophaalt aan haar schijnbaar onbezorgde jeugd. In een fragmentarische stijl volgt een haast ononderbroken woordenstroom, vol sleutelscènes, gedachten en flarden van gesprekken. Dit doordachte procedé wekt aanvankelijk de aandacht omwille van de goed opgebouwde spanningsboog. Wanneer de verwachtingen vervolgens onvoldoende ingelost worden, verliest Alicia’s relaas sterk aan zeggingskracht. Het amalgaam aan losse scènes mag dan Alicia’s associatieve verteltrant weerspiegelen, lang niet alle passages weten verhaaltechnisch of inhoudelijk te overtuigen. Bovendien wordt de wereld van Casa Nostra steevast lijnrecht tegenover een zogenaamd verouderd maatschappelijk bestel geplaatst. Van Praag lieert Alicia’s coming of age nogal eenzijdig aan haar ervaringen binnen de commune; dat vertaalt zich voornamelijk in uitbundig feesten, in gewaagde kleding paraderen en experimenteren met seks en drugs. Ondanks enkele boeiende aanzetten tot een meer diepgaandere schriftuur, verwordt Alicia’s verhaal omwille van de oppervlakkige schrijfstijl en het gebrek aan psychologische uitdieping tot een zoveelste meidenboek. Chick lit met een ruig randje, dat dan weer wel.
Ook de eerder gebrekkige karakterisering had meer uitwerking verdiend. Als protagoniste komt Alicia nog het best uit de verf; de andere personages ontstijgen nergens het niveau van oppervlakkige typetjes. Zelfs de zogenaamd flamboyante Sofía komt er maar bekaaid vanaf. Net zoals in eerder werk bezigt van Praag een vlot vertelritme, waardoor de roman weliswaar makkelijk wegleest, maar omwille van het gebrek aan afwisseling ook weleens eentonig wordt. Enkele misplaatste beelden waren beter achterwege gebleven:
Dit heb ik gedroomd: dat ik helemaal bloot voor je sta, ongesteld ook nog, dat het bloed langs mijn benen druipt – en gek genoeg is het niet erg. Jij mag overal kijken en overal voelen, en alles, alles, alles tegen me zeggen.
Hoewel van Praag als tiener deels opgroeide in een sekte, krijgt Een heel bijzonder meisje expliciet niet de stempel van autobiografisch verslag: ‘Dit verhaal berust op een werkelijkheid die ik behoorlijk veel geweld heb aangedaan. Het is dan ook alleen maar mijn privé-werkelijkheid – en zelfs dat niet.’ Net zoals voor Alicia heeft het schrijven van dit verhaal onmiskenbaar een louterend effect gehad op de auteur. De plot en thematiek an sich zijn bijzonder, zelfs fascinerend; de (stilistische) uitwerking is dat echter veel minder. Anna van Praag slaagt er onvoldoende in vanuit de brokstukken van herinneringen, ervaringen en overpeinzingen een evenwichtige, beklijvende adolescentenroman te destilleren. De ‘heel bijzondere’ thematiek had alleszins tot een beter boek kunnen leiden.
Jürgen Peeters
Anna van Praag – Een heel bijzonder meisje. Lemniscaat, Rotterdam, 142 blz. € 14.95.
