De oorlog woedt nog steeds in het hoofd van Ezra’s vader

Het relatief kleine oeuvre van de Nederlander Derk Visser is absoluut het ontdekken waard. Visser schreef slechts een handvol boeken, maar het zijn stuk voor stuk indringende psychologische adolescentenromans, waarin menig taboe sneuvelt. Zijn personages bevinden zich aan de marge van de maatschappij, groeien in een kansloos milieu op. Vissers eerste boeken, zoals Patchouli (2005), Patatje oorlog (2007) en Landjepik (2009) bleven stilistisch aan de oppervlakte, maar met het verschijnen van Prikkeldraad (2011) evolueerde de auteur naar een meer beheerste, eigen stijl.

visser suikerspinDe 12-jarige Ezra en haar jongere zusje Zoë zijn op elkaar aangewezen. Hoewel Ezra met haar winkeldiefstallen en grote mond absoluut geen toonbeeld van de verantwoordelijke zus is, bestaat tussen haar en Zoë toch een liefdevolle band. Samen vormen ze een twee-eenheid tegenover de ruziënde ouders. Kwam Ezra’s vader aanvankelijk nog als held uit de oorlog, dan verloor hij die status even snel.

Soldaten die op een bermbom zijn gestapt en het hebben overleefd, zijn hun benen kwijt. Dat zie je. Ze zitten in een rolstoel of hebben kunstbenen. Maar bij papa zie je niks. Hij kwam alleen bruiner terug dan dat hij wegging. De oorlog zat in zijn hoofd, maar dat zag niemand. Zonder benen heeft iedereen medelijden met je, maar als ze alleen een bruine kop zien, en niet wat erin zin, denken ze dat je net terug bent van vakantie.

Net als in zijn vorige romans speelt Suikerspin zich in een lagere sociale klasse af. Ezra’s familie woont in een klein flatje, in een wijk waar de politie dagelijks patrouilleert. Ezra’s moeder vult vakken in de plaatselijke supermarkt; haar vader brengt z’n dagen kettingrokend op het terras door, vechtend tegen de spoken in zijn hoofd. Ezra overtuigt als vroegwijs kind: ze beseft al te goed dat je ‘meedogenloos’ moet zijn om in dit milieu te overleven. Tegelijkertijd blijft ze het kind dat naar de geborgenheid van haar ouders verlangt en bovenal krampachtig tracht het gezin bij elkaar te houden. Die innerlijke complexiteit krijgt sterk gestalte. Als de vader tot fysieke agressie overgaat, moet Ezra’s moeder een ingrijpende beslissing nemen.

De schijnbaar van alle emoties ontdane verteltrant, versterkt het bikkelharde relaas, waardoor een aangrijpende portrettering van een door de oorlog getraumatiseerde vader ontstaat. Visser hanteert een hoog verteltempo, wars van literaire opsmuk, wat een indringend relaas garandeert. De eenvoud in taal en stijl doet een toegankelijk boek vermoeden, maar de inhoudelijke gelaagdheid maakt Suikerspin integendeel tot complexe young adult, waarin veel tussen de regels te lezen valt. Vissers gevatte dialogen en milde humor zorgen ervoor dat Ezra’s verhaal lang niet allemaal kommer-en-kwel wordt.

Suikerspin, Vissers zesde adolescentenroman, is meteen ook zijn beste. Visser bewijst zich opnieuw als getalenteerd auteur die maatschappelijke thema’s op eigenzinnige wijze durft aansnijden, zonder tot een moraliserend vertoog te vervallen. Het is een waarachtig verhaal, ontdaan van misplaatst sentiment of valse verwachtingen. Inhoud en stijl gaan, meer dan in eerder werk, een geslaagde alliantie aan. Met stip één van de betere young adult van dit jaar.

Jürgen Peeters

Derk Visser – Suikerspin. Gottmer, Haarlem, 128 blz. € 13.95.