Melodrama

De wegen van literaire jury’s zijn soms ondoorgrondelijk. Misschien is dat wel de charme van literaire prijzen; dat we allemaal kunnen zeiken en ons ongeloof kunnen uiten over de keuzes die worden gemaakt. Te weinig vrouwen, te veel witte oude mannen, geen korte verhalen, allemaal romans. Maar op de shortlist van de National Book Awards dit jaar is het korte verhaal zelfs tweemaal vertegenwoordigd en slechts één van de genomineerden is een man. Eén van de vier genomineerde vrouwen, Hanya Yanagihara, stond ook al op de shortlist van de Man Booker Prize dit jaar en haar roman A Little Life kreeg in de meest chique krant van ons land zelfs tweemaal vijf ballen.

In A Little Life proberen vier studievrienden in New York hun carrières van de grond te krijgen. Jude als advocaat, Willem als acteur, JB als schilder en Malcolm als architect. Ze zullen allemaal slagen, maar daar gaat de roman niet over. Het gaat over de zelfbewuste Jude, de fysiek gehandicapte advocaat met een groot, zeer groot trauma. Willem is zijn beste vriend en beschermer, JB is de egocentrische kunstenaar en Malcolm de vriendelijke jongen met rijke ouders waar Jude na zijn studie een tijdje bij woont. Hoewel de drie zijn beste vrienden zijn, weten ze niet wat er in het verleden met Jude is gebeurd, waarom hij zo teruggetrokken en gereserveerd is, en wat de oorzaak is van zijn handicap. Wat ze wel weten is dat hij wees is, dat hij zonder zijn ouders is opgegroeid. Jude accepteert nauwelijks hulp, want hij wil niets liever dan dat zijn vrienden hem behandelen alsof hij geen handicap heeft. Zijn handicap maakt hem zeer zelfbewust en vervult hem met schaamte en afschuw voor zijn eigen lichaam. Voor zijn vrienden is zijn omgang met zijn handicap soms moeilijk te begrijpen: ‘It was impossible to explain to the healthy the logic of the sick, and he didn’t have the energy to try.’ Jude verbergt altijd zijn armen, want hij verminkt zichzelf met scheermesjes:

“Sometimes it’s because I feel so awful, or ashamed, and I need to make physical what I feel (…) And sometimes it’s because I feel so many things and I need to feel nothing at all – it helps clear them away. And sometimes it’s because I feel happy, and
I have to remind myself that I shouldn’t.”

De zelfmutilatie is het gevolg van wat er in het verleden is gebeurd. En dit verleden is zo immens ellendig dat bij Jude de boog altijd is gespannen, dat hij nooit ontspant en altijd op zijn hoede is, voorbereid en in de veronderstelling dat het misgaat, zelfs wanneer het positieve gebeurtenissen betreft zoals de adoptie door Harold, zijn vriendelijke professor in de rechten en zijn lieve vrouw Julia.

A little life

Helaas is deze dikke roman redundant. Zowel het constante herhalen hoe ellendig zijn leven is alsook de omvang van het trauma van Jude (zo groot dat zelfs een Hollywoodproducer waarschijnlijk zou zeggen: is het niet tè?) zijn laakbaar, want hierdoor stelt Yanagihara niet de vraag: Voel je het?, maar is het eerder een bevel: Voel het! En het verschil tussen een vraagteken en een uitroepteken is het verschil tussen een film als Good Will Hunting en een literaire roman. Te veel dialogen en scènes in de roman lijken op de beroemde scène uit de film waarin Robin Williams herhaaldelijk tegen Matt Damon zegt: ‘It’s not your fault.’

De stijl is bleek en humor en ironie ontbreken. Nu is humor niet noodzakelijk, en in deze roman ook buitengewoon moeilijk in te passen door de buitenproptionele misère, maar door de afwezigheid van ironie is deze roman niet ambigue, dubbelzinnig of dialogisch. Ironie (de afwijzing ervan) is tegenwoordig hip bij de nieuwe generatie Nederlandse auteurs, maar ironie zonder oprechtheid is net zo vruchteloos als oprechtheid zonder ironie, want het laatste zorgt, in ieder geval wat deze roman betreft, voor sentimentaliteit. Daardoor wordt het drama een melodrama en dat is buitengewoon jammer, want met een aantal krachtige, subtiele scènes laat Yanagihara zien dat ze wel degelijk talentvol is, maar deze momenten zijn echt te spaarzaam om haar twee nominaties en haar tien ballen te rechtvaardigen.

Koen Schouwenburg

Hanya Yanagihara – A Little Life. Doubleday, New York. 720 blz. € 19,49.