Recensie: Hans Goedkoop – Iedereen was er
De man die er niet was
‘Dit boekje is een vrije oefening,’ schrijft Hans Goedkoop een beetje verontschuldigend in het nawoord van Iedereen was er; Een feest voor Renate Rubinstein. Goedkoop is immers al jaren bezig met de biografie over Rubinstein en eerder dit jaar hield hij de mogelijkheid open of het boek überhaupt ooit zou afkomen.
In Iedereen was er staat één avond centraal, de avond waarop Rubinstein temidden van haar vrienden haar vijftigste verjaardag viert. En wat voor vrienden: wetenschappers, journalisten, kunstenaars en schrijvers zitten aan tafel onder wie Rinus Ferdinandusse, Dick Hillenius, Aad Nuis, Norbert Elias, Joop Goudsblom en Bram de Swaan. De avond wordt opgeluisterd door speeches en later op de avond klimt componist Peter Schat nog achter de piano. Als Maarten Biesheuvel dan nog invalt met een lied van Schubert is de feestvreugde compleet.
Dat Goedkoop een goed beeld van de avond heeft komt omdat neef Maurits Rubinstein bandopnames heeft gemaakt van de speeches (die op cd worden meegleverd bij het boek). Dat is niet altijd goedgegaan. Als Karel van het Reve net begint met zijn speech en Willem Frederik Hermans noemt, een van de aartsrivalen van Rubinstein, dan stopt de opname. Klik. ‘Net nu het ergens over gaat,’ noteert Goedkoop teleurgesteld. Toch zijn de diverse speeches voor hem aanleiding genoeg om grote delen van het leven van Rubinstein te beschrijven. De speech van broer Jan geeft aanleiding om te schrijven over de jeugd van Rubinstein. Vader en moeder vluchtten uit Duitsland en kwamen na omzwervingen terecht in Amsterdam, waar de joodse vader in de oorlog werd weggevoerd naar Auschwitz. Dankzij de speech van Aad Nuis kan Goedkoop ingaan op de affaire Weinreb, de man die in de oorlog een paar joden gered heeft en voor de rest enorm heeft gesjoemeld, maar die door Rubinstein en Nuis, haast tegen beter weten in, verdedigd werd.
En zo ontstaat dankzij de beschrijving van één avond een biografie in het klein. Het is zeer de vraag of een uitgebreide biografie meer nieuws zal brengen. Meer details, weer die hele Weinreb-discussie, maar alle heikele onderwerpen zijn door Rubinstein al tijdens haar leven behandeld in haar columns en boeken. Van haar jeugd tot haar ziekte ms en postuum nog een boek over haar relatie met Simon Carmiggelt. De man die er die avond niet was. Misschien is dit boek goed genoeg.
Coen Peppelenbos
Hans Goedkoop – Iedereen was er. Atlas Contact, Amsterdam, 96 blz. € 19,95.
Verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 6 november 2015.
(foto: Rob C. Croes / Anefo (CC BY-SA 3.0 NL), Borstbeeld Simon Carmiggelt (Kronkel) onthuld in Amsterdam; Annie M. G. Schmidt en Renate Rubinstein (r) tussen struiken)
