Recensie: Kim van Kooten – Lieveling
Mijn geheim en een hoop bekende namen
Lieveling is ongetwijfeld één van de vreemdst neergezette titels ooit. Het boek wordt gepresenteerd als fictie, maar tegelijkertijd wordt nadrukkelijk vermeld dat het boek geschreven is ‘naar het verhaal van Pauline Barendregt’. Wat dat precies inhoudt, wordt nergens concreet uitgelegd. Ook in interviews die over het boek werden gegeven, gaven zowel de schrijfster als haar inspiratiebron onduidelijke, ontwijkende verklaringen. Om de verwarring compleet te maken staan beide dames op de achterflap. Dat is allemaal best irritant, een boek waarvan je niet weet wat het eigenlijk is. De nieuwsgierigheid opwekken doet het natuurlijk wel, ook bij deze lezer.
Laten we het daarom over het verhaal zelf hebben. We volgen het meisje Puck vanaf haar vijfde verjaardag tot ergens in de puberteit, een periode die begint in 1975 en eindigt halverwege de jaren 80. Op haar verjaardag verhuist ze met haar half-analfabete moeder vanuit een Rotterdamse achterstandswijk naar Zwijndrecht. Daar woont namelijk Ludovicus, de rijke vriend van haar moeder. Al heel snel ontpopt deze nieuwe stiefvader zich tot een pedoseksueel die zijn handen niet van het kleine meisje kan afhouden. De ongelooflijk onnozele moeder lijkt weg te kijken en Puck is overgeleverd aan de grillen van haar stiefvader. Het misbruik duurt voort tot de familie uiteindelijk ingrijpt en moeder en dochter Zwijndrecht verlaten. Een open einde houdt de spanning erin en biedt mogelijkheden tot een vervolg.
Lieveling is een lastig boek om te beoordelen. Het is blijkbaar gebaseerd op zo’n ontzettend persoonlijk verhaal dat het lastig om kritiek te leveren zonder harteloos over te komen. In dat opzicht is een parallel met Tonio snel getrokken. In interviews vertelden Kooten en Barendregt dat zij geen zielige non-fictietitel wilden fabriceren en dat ze daarom voor een volgens hen volstrekt unieke vorm hadden gekozen die ook ruimte bood aan wat luchtigheid. Dat deden zij in andere bewoordingen, maar daar kwam het ongeveer op neer. Zo uniek is hun aanpak echter helemaal niet. Het boek deed mij denken aan Valse salie van Roos Boum, een succesvolle roman uit 2007 waarin een vrouw beschrijft hoe haar jeugd werd verwoest door een moeder met het syndroom van Münchhausen by proxy.
Uniek of niet, het is knap dat er behoorlijk wat te lachen valt om Lieveling. Dat is een grote prestatie met zo’n zwaar onderwerp. Toch hadden sommige dingen meer aandacht verdiend. De personages, met name de asociale Rotterdamse familie van Pucks moeder, zijn bijvoorbeeld zo eendimensionaal dat het karikaturen zijn. Dat is soms grappig, vooral in het geval van de platte Oma Crooswijk en in de dikwijls hilarische dialogen van Pucks moeder. Na een tijdje wordt het gebrek aan ontwikkeling van dergelijke personages echter vermoeiend, want Van Kooten blijft hangen in Flodder-achtige slapstick. De manier waarop er een tijdsbeeld wordt geschetst van de jaren 70 en 80 komt ook nogal onhandig over: de schrijfster strooit met namen als Karen Carpenter en Mathilde Willink en dat moet dan een tijdsbeeld voorstellen. Het boek is verder erg geschreven vanuit een 21e-eeuws perspectief; nergens wordt dat zo goed gedemonstreerd als wanneer de zevenjarige ik-verteller én haar basisschoolleraar het over ‘witte mensen’ hebben. Zulke politieke correctheid verwacht je niet in 1977.
Lieveling leest in grote lijnen erg lekker weg, dat zeker. Het begin, waarin Puck en haar moeder op de auto van de toekomstige kindermisbruiker staan te wachten, is goed neergezet en is zelfs intrigerend. Maar een willekeurig exemplaar van Mijn geheim bij de tandarts leest natuurlijk ook lekker weg en is misschien net zo intrigerend. Jammer is dat het hoge niveau van de eerste hoofdstukken niet wordt volgehouden. Vooral tegen het einde wordt het aanvankelijk bijzonder strak gecomponeerde verhaal nogal rommelig. Ook de dialogen worden steeds langer en alledaagser. En dan ga je je toch weer ergeren aan de vorm waarin dit (deels?) waargebeurde verhaal is gegoten. Voor een egodocument bestaan nu eenmaal andere criteria dan voor fictie. Lieveling is als een slagroomtaart die naar aardappels smaakt.
Lucas Zandberg
Kim van Kooten – Lieveling. Lebowski, Amsterdam, 236 blz. € 19,99.
Kim van Kooten heeft ongetwijfeld de humor van Vader Kees, van wie ik sinds jaar en dag een groot bewonderaar ben. Helaas weet Kim deze humor (nog)niet op papier te krijgen: flarden van zinnen zijn hilarisch, maar slaan vaak door in oubolligheid. Zeker wanneer het om de familie Crooswijk gaat.
Leuk doen om het leuk doen is zeker door het heftige thema van het boek storend. Het breekt ook het boek als eenheid.
Puck, als meisje van vijf jaar en iets ouder, zegt en denkt dingen die een meisje van die leeftijd niet kán zeggen of denken; ook al is ze bijdehand, het is de stem van een volwassene die doet alsof hij of zij kind is. Later trekt dit gelukkig bij en geniet je van dit meisje.
Het is ongeloofwaardig hoe de familie het huis leeghaalt en de kluis uit de muur haalt; dit lijkt voor het verhaal te geschieden. En… hoe kan een jong meisje wekenlang alleen in een appartement verkeren zonder dat iemand haar zoekt?
In de jaren 70 werd een term als \’twenty-four-seven\’ nog niet gebruikt. Dit is toch echt van de laatste jaren. En \’Lachcaroussel\’ had een wakkere redacteur toch echt moeten veranderen in: \’Lachcarrousel\’. Maar goed, dit terzijde.
De personage van \’ome Meneer\’ had wat meer uitgediept mogen worden. Als hij aan het eind van het boek weer verschijnt ben je hem haast weer vergeten.
Zonde dat zo\’n heftig onderwerp op deze manier wordt beschreven. Ik ben ervan overtuigd dat Kim dit veel beter kan.
Gisteren Lieveling in een avond uitgelezen. Gemengde gevoelens aan overgehouden. Zelf ben ik geboren in 1966 in Rotterdam en vond veel herkenbaar. De volkse familie van mijn moeder bijvoorbeeld wilde ook in mijn beleving alleen maar zo bruin mogelijk worden en het volgen van de laatste mode leek voor hen van levensbelang. Voor mij als kind voelde het als heel oppervlakkig en een band heb ik met die familie nauwelijks opgebouwd (mijn moeder was het buitenbeentje en wij als gezin zodoende ook). Ik ben het wel eens met de recensie over de ietwat karikaturale karakters van de familie van Puck, maar kan me toch ook voorstellen dat het zo is gegaan en beleefd. Wat een eenzaamheid. Toch klopt niet alles: die gekke t achter gozert bijvoorbeeld zei echt helemaal niemand ooit in mijn familie, klas of straat. Ik doet of gaat, dat zei men wel. Dat was het enige dat mij echt stoorde als misser. Gozert is de grap van nu als je plat Rotterdams wil nadoen, maar slaat volgens mij dus nergens op. Verder ben ik vooral verdrietig over de wreedheid en geestelijke armoede van de omgeving van Puck. Ik heb het boek niet als luchtig ervaren, maar als pijnlijk. Ik zou er niet lyrisch enthousiast over willen doen als zijnde een prachtroman, maar het boek heeft wel veel effect. Ik vind het hartverscheurend dat dit een waargebeurd verhaal is en vind het heel goed dat het geschreven is. Ook hoe het geschreven is. Het einde is voor mij wel onduidelijk. Dat vind ik wel jammer. Excuses voor deze wat warrige reactie, ik denk dat het boek bij mij ook gewoon verschillende reacties oproept. De gekke herkenning van die familie en bijbehorende sfeer in de jaren zeventig en tachtig en het verhaal zelf dat onder je huid kruipt en zoveel vragen nog oproept… Arme Puck en goed van Pauline en Kim dat ze dit hebben gedaan.
Ik lees het einde net nog een keer en trek een conclusie waar ik met mijn verstand niet bij kan. Daarom vond ik het waarschijnlijk onduidelijk, omdat ik niet kan begrijpen dat die zwarte, glimmende auto de straat weer inrijdt… Hoe is zoiets mogelijk? En is die oma ooit gestraft?
Ik heb het boek vandaag in 1x uitgelezen. Ik ben nog steeds in verwarring door het einde, en kan net als Agatha ook maar tot 1 conclusie komen. Zeker nadat ik het begin nogmaals gelezen heb. Ik kan me niet voorstellen dat het zo eindigt en dat het boek dan ineens klaar is. Laat de lezer toch in onbegrip en vol vragen achter. Jammer.
Beklemmend,boeiend boek met tragedie. Heb medelijden met dat kind met die egotrippers als moeder en oma om zich heen. De hulpverlening zie ik niet goed in beeld na de aangifte. Ja een briefje met tel. Nrs,waarna de familie ,,effies,, gaat verbouwen. Ben eigenlijk heel benieuwd hoe puck er echt uitgekomen is, vervolg studie, vriendinnen, etc.etc. De laatste bladzijde wil ik eigenlijk niet gelezen hebben, wat een ellende,daarom mijn nieuwsgierigheid.
Lieveling is symptomatisch voor dit tijdsgewricht, waarin de roman de literatuur verlaten heeft en de literatuur de roman. Anders gezegd: een schrijver of schrijfster zonder innerlijke noodzaak kan altijd nog een heel eind komen met een misbruikt kind onder zijn of haar lunchvriendinnen…
Ik vond het een mooi boek. Goed gedaan. Alleen het einde ontging me. Waarom zou Kim van Kooten zich niet mogen laten inspireren door het verhaal van een vriendin? Veel schrijvers gingen haar voor. Ik herinner me een boek van Christine Hemmerechts over een anorexia patiente, met wie ze op tv was. Ik moest bij Lieveling wel even wennen aan het observatievermogen van een 5 jarige(deed me aan het eerste boek van Griet op de Beeck denken) Je kunt vallen over de manier van reclame maken. Samen op tv levert extra geld op. Verkoop gaat boven alles. Echt gebeurd! En zoals we weten draait het allemaal om verkoopcijfers en geld. Niet alleen bij bestsellerauteurs. De middengroep is inmiddels ook lekker bezig. Als bij DWDD de nieuwe James Bond film de hemel in geprezen wordt vraag ik me af hoeveel geld DWDD ontvangt voor deze promotie. Zou je als uitgever ook deze mogelijkheid hebben? gewoon kranten en tv programma\’s betalen voor promotie? Eh nee, ik ben geen zus van Gordon.
Kan iemand mij zeggen of ze nou wel of niet terug gaan en zo ja waarom?
Fijn dat iemand deze recensie geeft, die me toch heeft aangemoedigd, om er ook iets aan toe te voegen. Dat blijft natuurlijk een persoonlijke mening; ik ben geen echte kenner. Toch heb ik veel gelezen, ook in dit genre. Mijn indruk is ook, dat Kim geen goede schrijfster is. Ik respecteer haar als vrouw, en vooral als actrice. Als auteur ook wel, maar niet als een van de beste. Ik ben het met Lucas eens, dat fictie en werkelijkheid dooreen lopen, en dat is voor dergelijk boek niet bevorderend. Het is of het een, of het ander vind ik. Inderdaad doen beiden daar vaag over. Kim is er ook heel trots op, dat het boek goed verkoopt. De vraag is, of dat bij zo\’n naar iets mag? Of dat gepast is, zeg maar. In mijn gedachten kom ik daar nooit zo goed uit. Maar een ander iets is: komt dat door haar schrijfwerk? Het zou kunnen komen, door dat het onderwerp nu eenmaal de nieuwsgierigheid wekt bij de koper, en/of doordat kim een BN-er is. Antwoorden kan ik hier niet op geven, omdat ik het niet onderzocht heb. ik stel deze vragen gewoon bij mezelf. Ik heb zo\’n vermoeden, dat wanneer kim gewoon uit zichzelf een verhaal had neergezet, een roman, waarbij geen ander betrokken was, dit dan beter geslaagd zou zijn geweest. Als verhaal bedoel ik, niet per definitie als bestseller. Beste kim, het is niet onaardig bedoeld, en ik ben maar 1 mening.
Heel goed geschreven, heb genoten van die \”schrijfwijze\”.
Ik heb het boek in één ruk uitgelezen . Ik lees de vergelijking met eerste boek van griet op de beeck, die kwam ook bij mij naar boven ( maar bij griet gaat het wel wat meer de diepte in)
Karikaturale karakters ? Zou het zo kunnen zijn dat deze mensen echt zo oppervlakkig waren?! Dat bestaat, toen en nu. Ik zag het in ieder geval helemaal voor me en he is hier denk ik een bewuste keuze geweest.
En het is geen zelfhulpboek dus het waarom van bepaalde gedragingen hoéft ook hiet uiteengezet te worden.
Je krijgt gaande weg ook steeds meer door dat er iets meer aan de hand is met de moeder van puck; enkel simpel van geest lijkt het dan niet meer, je gaat denken aan manisch/ bipolaire stoornis …? Maar dat wordt niet ingevuld en hoeft ook niet .
Juist knap hoe ze soms alleen maar de suggestie beschrijft en niet alles plastisch verwoord.
Ik vond het een goed boek, mijn buik trok er soms van samen , maar heb weer enorm gelachen om bijvoorbeeld de scene in het golfslagbad.
Wat kunnen meningen toch verschillen , zoals ik hierboven al las.
Ik vind dat het verhaal op een mooie, originele manier is opgetekend. Alleen kan ik ook niet bij het eind..
Jammer dat het hier dan ook stopt.
Ik las dat \”Puck\”( pauline) al twintig jaar geen contact meer heeft met haar moeder. Ik had graag geweten hoe de jaren verliepen voor ze afstand van haar moeder nam..
Het heeft een redelijk open eind , voor mij wat onbevredigend , vooral omdat het grotendeels geen fictie is..was dat deel uit haar leven niet interessant meer voor in het boek ? ( lijkt mij niet ). Wilde pauline dat het verhaal hier stopte ?
Ik vond het juist razend knap geschreven, vooral omdat het ook nog eens niet autobiografisch is en dat wel lijkt. Moest er van huilen en de familieleden kwam op mij niet als overdreven en flat characters over, maar waren best herkenbaar. Zulke families bestaan en het tijdsbeeld klopte ook. Staaltje \’het leven is sterker dan de boeken\’. Omdat het uit het ik perspectief geschreven is en toch tussen de regels duidelijk gemaakt moest worden, wat er aan de hand was, is het natuurlijk soms moeilijk niet het \’moederkruid-effect te krijgen van Slee, dat wil zeggen af en toe observeert de ik dingen, die haar op die leeftijd nog niet duidelijk konden zijn. Maar dat valt in het niet bij het feit dat jij als lezer wel alles snapt en het een eer is zo een delicaat verhaal te mogen lezen.
Ik vind het een prachtboek! Heel goed geschreven.
Vanaf de eerste tot en met de laatste bladzijde zit je als lezer in de wereld van Puck. Wil je weten hoe haar leven verloopt! Heb je enorm met haar te doen.
Om dat als schrijver voor elkaar te krijgen,vind ik knap!
Top!!
Het einde vind ik ook niet zo duidelijk.
Ik heb er allerlei scenario\’s bij bedacht.
Maar kom er niet helemaal uit.
Dat is misschien ook de bedoeling bij een open eind……
Ik vond het boek niet zo heel sterk. Het grote probleem is de platheid van alle andere karakters. Ik weet dat er kennelijk echt zulk soort mensen bestaan, maar de familie van de moeder is zo verschrikkelijk karikaturaal dat het storend wordt. Ik denk dat het boek een stuk aan kracht had gewonnen als er ergens bij deze mensen zo nu en dan een greintje aan empathie had gezeten. Nu was het echt te eendimensionaal, en dat maakt dat je het gevoel krijgt alsof het allemaal niet echt is – of op z’n minst zwaar overdreven. Dat is precies het laatste wat je wilt bij zulk soort problematiek.