C.V. van Carel Helder is een roman, grotendeels opgebouwd uit non-fictie-stukken. Hoe Helder dat gelukt is, is me een raadsel. Toch is het hem gelukt. Onderwerp van de roman: Carel Helder zelf. Dit verklaart meteen de titel, al heeft hij die wellicht anders bedoeld.

cv carel helderC.V. is een merkwaardig boek. Zo, deze gemeenplaats is eruit. Zelden las ik een boek waarin de auteur zichzelf zo drastisch buiten zijn eigen proza wil houden, zonder dat het hem lukt. De waaier aan journalistiek werk die Helder presenteert, is een goed vermomde roman. In wezen is de recensie hiermee klaar, maar zó gemakkelijk mag ik er van mezelf niet mee wegkomen.

Niet alle stukken in C.V. interesseren me evenveel. De bijna sentimentele voorliefde die Helder heeft voor mensen die met hun handen werken (en daar dan Helderiaans-diepzinnig over spreken) kan ik niet volgen. Opvallend goed daarentegen vind ik zijn Zeer Korte Verhalen (deels bij foto’s), een genre waar ik ook al niet van hou, maar waarin hij de meester en uitvinder van het genre A.L. Snijders naar de kroon steekt (als hij niet de schrijver is van de verhalen van Snijders).

Want Carel Helder verstopt zichzelf niet alleen in dit boek, hij is ook niet vies van een mystificatie hier en daar, zoals Hendrik Groen. Het lijkt me na lezing van C.V. onmogelijk dat hij niet de schrijver is van diens geriatrische dagboeken. Wie zou zich zó goed kunnen verstoppen, nu al jaren? Helder ontkent het ongetwijfeld, maar ik trap er niet meer in.

C.V. is een boek in de ‘Hollandse’ school. Saenredam, Mondriaan, Nescio. Lege (kerk)interieurs, strakke lijnen en primaire kleuren, karige zinnen. Helder, de naam is in dit verband een teken. Helderheid is niet altijd een must, maar als de teksten die je ermee maakt bijna minimale kunst worden, is het toegestaan.

Het mooie aan C.V. is dat Helder me alle stukken die ik me voornam te schrijven over zijn boek onmogelijk weet te maken. Elke keer als ik een haakje denk te hebben gevonden, denk ik: Oh nee, dat moet ik niet schrijven, dan zou Helder me misschien een aansteller vinden, of een stilist met een afwijking. Zijn boek is voor alle mogelijke recensies gaan staan, en dat komt bijna nooit voor.

Een van de allergrootste clichés die je in de strijd kunt gooien is: Dit boek kun je niet navertellen, je moet het lezen. Carel Helder heeft – tot de groeiende wanhoop van mijzelf – een dergelijk boek geschreven. Waarom? Kon hij niet een gewoon boek schrijven, waar je wat uit citeert, om vervolgens te zeggen dat het een mooi boek is? Nee, dus.

Misschien is C.V. gewoon een mislukt boek, zonder dat we het in de gaten hebben. Laten we ons dan wel inprenten, dat boeken niet gelukt hoeven te zijn, dat een mislukt boek zoiets is als een, ja, hoe heette dat ook alweer? Nou ja. Ik, de lezer die met lege handen staat, kom er niet uit. Laat ik een Zeer Kort Verhaal van Helder citeren:

Olla Vogala

Het begon onschuldig en eindigde in een drama. Op een dag daartussen spraken ze af elkaar na vijf jaar weer te zien. Dat was nu zondag. Toen zaterdagmiddag de telefoon ging, wist ze dat hij het was. Op luchtige toon informeerde hij hoe het met haar ging. Het ging goed. En hoe was het met hem? Ook al voortreffelijk. Vrouw en kinderen? Net zo. ‘Volgens mij hebben we morgen een afspraak,’ zei hij na een korte stilte. ‘Volgens mij ook.’ ‘Ik kan het nog niet,’ zei hij zacht, ‘ik hoop dat je dat begrijpt.’ ‘Het kan ook niet,’ antwoordde ze, ‘de eerste keer dat ik jou weer zie, is op je begrafenis.’ Hij lachte geschrokken, omdat hij wist dat ze het meende. ‘Tot dan, dan maar.’ ‘Tot dan,’ zei ze. Toen ze had neergelegd, zag ze dat de meerkoeten achter het huis aan hun nest waren begonnen. Die wel.

Pas na lang zoeken vond ik een woord dat niet thuis hoort in dit verhaal. Het woord ‘geschrokken’. Dat is er net te veel aan. Ik snap zo ook wel dat die man schrikt van de opmerking van die vrouw. Toen wist ik dat ik Helder even te pakken had. Maar nee, hij bleef, net als in de rest van zijn boek, ongrijpbaar.

Chrétien Breukers

Carel Helder – C.V., AFDH, Enschede, 224 blz. € 28,00.