Vishaakogen en babyschoentjes met kralen

Het is 6 november 1939: Sonderaktion Krakau. De Poolse Anna Lania is zeven als haar vader op een dag niet meer terugkeert van een lezing op de universiteit. Ze blijft alleen achter en terwijl ze wacht op haar vader, ontmoet ze een vreemde, lange, magere man: De Zwaluwman. Zijn echte naam vertelt hij niet, want dan kunnen mensen je vinden en ‘als je gevonden wordt, verdwijn je voor altijd.’ Eigenlijk is Anna bang voor De Zwaluwman, maar tegelijkertijd is er iets in hem wat haar fascineert: net als haar vader en net als Anna spreekt hij meerdere talen. Hij is een meester in de metamorfose en lijkt zelfs in staat om met de vogels te spreken. Anna besluit de man te volgen, in de hoop dat hij haar uiteindelijk terug zal brengen naar de plaats waar ze thuishoort.

zwaluwmanDe Zwaluwman is de debuutroman van Gavriel Savit. De lezers van Als je het licht niet kunt zien en De boekendief zullen veel herkennen: thematiek, stijl, perspectief en personages komen voor een deel overeen. In alle drie de boeken is een hoofdrol weggelegd voor de taal. De Zwaluwman leest als een sprookjesachtig verhaal. In eenvoudige en sobere zinnen wordt het verhaal verteld van Anna, reb Hirschl en de vreemde Zwaluwman, die jarenlang een nomadisch bestaan leiden in Polen en Rusland, bang om gevonden te worden en voor altijd te verdwijnen.

Geraffineerd zet Savit de verhaallijn neer. ‘Het was de eerste keer van in totaal drie keer dat Anna de Zwaluwman hoorde lachen.’ Of ‘Ze luisterde uit alle macht om de kou buiten te sluiten.’: kleine zinnetjes. Ze vertellen een gruwelijk verhaal, maar tegelijkertijd sussen ze je angst. Het beeld van de kleine Anna, wankelend op een berg dode lichamen in een massagraf, op zoek naar bruikbare spullen zodat ze in leven kan blijven, maar Savit weet het zo te beschrijven dat het niet zwaar of overdreven dramatisch wordt. Nuchter en sober, zonder onnodige opsmuk. Liefhebbers van rake en goedgekozen beeldspraak komen in De Zwaluwman volledig aan hun trekken. Als Anna verscholen zit onder een stapel keien, hoort ze het gekrijs van mensen die worden vermoord: ‘als het geluid van het universum dat openscheurt om de Dood door te laten.’ Later in het verhaal constateert de verteller dat Anna en reb Hirschl steeds meer naar elkaar toe groeien, ‘als de zijkanten van een schoen die aangetrokken worden door een veter.’

Hoewel de setting en de handelingen gelijkenis vertonen met eerdergenoemde boeken, verveelt De Zwaluwman niet. Savit weet zijn verhaal zo subtiel te vertellen, dat het boeit van begin tot eind.

Geertje Otten

Gavriel Savit – De Zwaluwman. Vertaald door Astrid Huisman. Ambo|Anthos, Amsterdam, 242 blz. € 18,99.