Recensie: Peggy Verzett – haar vliegstro
Liefde voorbij rationaliteit
Er zit een ontroerende scheur op de linkerwang in de oude foto van Peggy Verzetts moeder. Ze heeft een lieflijk gezicht. Mond in een glimlach een beetje open, geeft zicht op regelmatige boventanden. Kort krullend haar. Het gezicht heeft iets toegeeflijks; ze lijkt bereid tot overgave. Een donkere jurk, hoog gesloten, bij de hals een kinderlijk strikje. Een jeugdfoto van je moeder, van voor je geboorte. Daar moet je lang naar kijken. Wie is zij? Wat dacht zij, voelde zij?
En nu moet haar dochter afscheid gaan nemen. Hoe oud zou de moeder zijn? Ongeveer tachtig? In een verpleeghuis?
De bundel heeft een motto uit Under Milk Wood van Dylan Thomas. Ik citeer de vertaling van Hugo Claus:
Zoek Bessie Groothoofd op in het Wit Boek van Llaregyb en gij zult de luttele, verwarde rafels en de ene arme glinsterende draad van haar geschiedenis in die bladzijden met evenveel liefde en zorg bewaard vinden als de haarlok van een eerste verloren liefde.
De ‘ene arme glinsterende draad’: is dat ‘vliegstro’, haar vliegstro zoals de titel van de bundel luidt? Het kort krullend haar is vliegstro geworden.
‘Met liefde en zorg bewaard’; dat past bij de foto op het voorplat. De dichteres begint aarzelend:
Begin is eind is begin
begin een eind, begin ik een eind
haar einde een begin in een begin kan ik haar
einde als een kind, ik begin een kind
Dan volgt een ‘Klassiek gedicht’, dat wil zeggen een tekst met afgebroken regels, in vier strofen, twee kwatrijnen, twee terzinen en misschien zelfs een volta na de kwatrijnen.
Volgens Piet Gerbrandy in De Gids (nummer 4, 2016), is het tijd ‘voor een poëzie die genres doorbreekt en groots en belachelijk durft te zijn. Poëzie waarin het hart van de dichter klopt.’ Geen afgepaste gedichten meer, maar gedichten en betogende of verhalende of associatieve passages, opsommingen, een bundel van tekstfragmenten. haar vliegstro is er een voorbeeld van, voorbij de rationaliteit, of vóór de rationaliteit. Wat gebeurt er allemaal met de dochter, met haar observaties en gedachten zonder stuur?
Peggy Verzett wil in haar gedichten geen praatjes bij plaatjes geven. Zij wil associatievelden naast elkaar leggen, ‘zoals je ook in een schilderij kan gaan schuiven met kleuren en vormen waardoor een beeld kan ontstaan dat je van tevoren niet hebt bedacht.’ Hier geeft ze vrijmoedig iets uit haar particuliere leven, maar ook nu is ze op zoek naar verrassing, ontregeling. (‘Die makkelijke metaforen worden aangedragen voor de mensen zonder fantasie door de broccoli!’)
lichtdruk fluitwerpen regelt, ochtend is avondschemer
snavels open tegen licht afgestelde
snavels bewegen
ik beweeg de kamer in als een groet
een tijd geleden ben ik in haar kamer geweest
het leer van de bank komt tegemoet en neemt lamplicht mee
de avond zal in de morgen komen
als m’n moeder hier wordt gedregd waarin ze met haar vliegstro ligt
op de avond die haar ochtend
als ze achter zichzelf vandaan californië dreaming in
voor de laatste keer, haar lam klettert op het marmer van
de witte bungalow
al haar Lamsgekletter, het dichtste wit
aan de ton sur tons
(Ton sur tons: naast elkaar geplaatste nuances van een enkele kleur, ontstaan door menging met wit en-of zwart.)
Moeder is ‘De gebalsemde tevens en de rest blijft duisternis in / een verliezende kalkkoper van een notitie, zij is wie zij is in alle bundels van / dichters.’
De dichter noteert de woorden ‘ze is’ vele keren onder elkaar, naast elkaar en weer onder elkaar. Er zijn jeugdherinneringen over het kroos: ‘Dus we hebben het met verkruimeld gemak nog eens over het kroos dat een grasvloer imiteert’.
Zij zit aan het bed van moeder en ziet: ‘Haar luistervingers zijn groot, lang als het werelddek. Zij kan ons / nagelriemend van ’t altaar afpraten. Niet zo gek als de zalen van haar intuïtie / door alles heen rollen’. De lezer kan hier denken aan een gebeurtenis uit het verleden van moeder en dochter: afscheid van het geloof.
Dit is poëzie om steeds weer te lezen, zonder na te denken, lezen met je hart, steeds weer, tot het gaat zingen als een oratorium, met proloog en koor.
Remco Ekkers
Peggy Verzett – haar vliegstro. Querido, Amsterdam. 36 blz. € 16,99.
