Oude hengst leeft op

Het komt niet vaak voor dat een dier de verteller is een roman voor volwassenen, al zijn er een paar romans waarin een hond aan het woord is (denk aan Timboektoe van Paul Auster). De verteller in De ruiter van Jan van Mersbergen is een paard. Een oude hengst, die niet meer voldoet bij het dekken van de merries, en hij mag zijn dagen slijten op een boerderij waar hij is opgevangen door ‘de baas’. Als het verhaal begint komt daar ook nog ‘het meisje’ bij, de kleindochter van de baas. Hoewel het verhaalgegeven misschien wat wonderlijk is ben je vrij snel gewend aan de vertelstem van het paard, een rustig in gedachten verzonken beest in de wei, dat vooral last heeft van de vliegen bij zijn ogen.

de-ruiter-jan-van-mersbergenIn een gesprek voor de VPRO-radio vertelde Jan van Mersbergen over zijn jeugd en dat de beesten van zijn vader precies wisten wie eraan kwam. Die band tussen dier en mens is er ook in De ruiter. Het paard weet veel van de mensen omdat ze tegen hem praten. Het verdriet om de ziekte en de dood van zijn vrouw heeft de baas kwijt gekund door tegen de hengst aan te praten. Daarnaast kan het paard communiceren met mensen als hij aangeraakt wordt: hij kan dan de gedachten van iedereen tot zich nemen. ‘Hij houdt zijn hand stil en onmiddellijk verstillen de beelden en de warmte van zijn hand zegt alleen nog maar: ik mis haar.’ Zo weet hij ook dat het meisje bij een criminele bende zat, dat ze zich probeert te onttrekken aan de invloedssfeer van de leider, maar zich in werkelijkheid tot hem aangetrokken blijft voelen.

Het grootste en mooiste gedeelte van De ruiter wordt ingenomen door het boerderijleven. Een hard leven waarbij elke dag wel een dier doodgaat. Als er geen haas geschoten wordt, dan neemt de vos wel een kip te grazen. De langzame toenadering van het meisje tot haar grootvader en tot het paard is de hoofdlijn: hoe ver reikt het vertrouwen in elkaar? Daar weet Van Mersbergen de emoties tussen de twee mensen op een fraaie wijze te kanaliseren door middel van het paard tot er een zekere mate van verbondenheid ontstaat. Maar net als de vos om het kippenhok sluipt ook de bendeleider om de boerderij om zijn prooi terug te eisen. De wraaktocht die het meisje daarna met de oude hengst onderneemt wordt soms iets te ongeloofwaardig en soms iets te prekerig, alsof er opeens van genre is gewisseld. We eindigen in een variant op Thelma & Louise. Neemt niet weg dat Van Merbergen van dit oude paard een personage heeft gecreëerd om van te houden.

Coen Peppelenbos

Jan van Mersbergen – De ruiter, Cossee, Amsterdam. 250 blz. € 18,99.

Deze recensie stond in een iets kortere versie eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 9 december 2016.