Timoer en Izy uit Berlijn; Russen zijn niet kil

Een jonge Russische jazzzangeres Kat Kaufmann vlucht begin jaren ’90 vanuit Rusland naar Duitsland. Zij debuteert met Eiland van jou, waarin ze het verhaal van de jonge Russische jazzpianiste Izy beschrijft. Izy vlucht net als Kaufmann weg uit Rusland, maar kan niet aarden in Duitsland. Eiland van jou bevat allerlei facetten om een melodramatisch tranenverhaal te worden: een triest levensverhaal van een jongere, een hunkering naar huis. De vraag is in hoeverre Kaufmann dit kan voorkomen.

Hoofdpersoon in Eiland van jou is Izy. Ze is jazzpianiste en probeert haar geld te verdienen met het geven van optredens op bedrijfsfeestjes. Gelukkig met haar leven is ze niet: ze mist haar Timoer en ze is onzeker over wat haar thuis is. Samen met Stasj krijgt Izy bij Marc een contract. Ze mag de muziek voor een spel schrijven. Echter, lange tijd kan dit Izy niet bekoren. Haar zoektocht naar liefde, haar thuis en haar hele ‘zijn’ zorgt voor meer problemen dan ooit. Izy zoekt heil in de wodka en probeert, als een echte Russin, haar verdriet van zich af te drinken. Steeds vaker denkt ze terug aan haar leven in Rusland en steeds minder scherp wordt de grens tussen waan en werkelijkheid. Tot het moment dat Izy het tij niet meer kan keren.

In eerste instantie lijkt Eiland van jou vooral een roep om aandacht en medelijden. Het verhaal deprimeert en Izy lijkt te zwelgen in zelfmedelijden: ‘Hij is naïef, en vrij als een kind. Zoals ik niet meer kan zijn.’ Ze is heel erg boos op de wereld en bij vlagen komt ze zeer nationalistisch over: er lijkt bewijsdrang te zijn; Rusland is zo slecht nog niet. Al haar gevoelens lijken te worden weggelachen;

‘Ik weet het niet Lenson, ik geloof dat ik verdwijn.’

‘O, dát….dat denk ik ook vaak over mezelf. Het hoort er nu eenmaal bij, verdwijnen en weer opduiken, nieuw, anders…’

Gaandeweg vlucht ze meer en meer in de drank. Izy is teleurgesteld en dat zal de lezer weten ook. Het gevolg is een overwegend negatief verhaalbegin dat meer donker dan licht laat zien.

Maar wie tussen de regels door leest, oordeelt anders. Izy is meer dan de teleurgestelde jongere, die zoekt naar zichzelf. Ze vertolkt essentiële vragen over het bestaan en de maatschappij, ‘Waarom bepaalt je afkomst je zozeer dat je die niet kunt loslaten – hoewel er niemand meer is?’, en komt regelmatig tot harde, zo niet snoeiharde conclusies over haar eigen bestaan:

‘Ik heb zó m’n best gedaan om me aan te passen, man… Meer gaat niet. Maar het is niet genoeg. This is not…’ ‘…home?’ ‘Precies.’

Izy vertolkt, met haar verhaal, de stem van zovelen; haar hunkering naar liefde en een thuis zal voor eenieder herkenbaar, zo niet begrijpelijk zijn.

Kaufmann verpakt Izy’s verhaal in een uiterst aantrekkelijk jasje. Met snelle schakels tussen verschillende scènes en gedachtegangen houdt ze de lezer alert en aantrekkelijk taalgebruik in realistische dialogen en gedachtegangen maken Eiland van jou tot een boeiend en aannemelijk geheel. Bij vlagen druipt het sarcasme van Izy’s woorden, iets wat het verhaal veel goed doet:

Keurig op een rij. Ik hou ervan als dingen keurig op een rij staan. Doitschland, je hebt me goed opgevoed.

Kaufmann laat zien dat humor en ernst hand in hand gaan:

‘In het ziekenhuis. De Charité. En ja.’
‘Wat?! Omdat je laatst zo bent ingestort op het feest?!’
‘Nee. Kom langs.’
‘Goed. Ik kom. Nog wensen?’
‘Vrede op aarde.’
‘Neem ik mee’

Steeds verder vervaagt Kaufmann de grenzen tussen heden en verleden en werkelijkheid en waan. Door treffende beschrijvingen vanuit Izy, waant de lezer zich, net als Izy, dronken of bijzonder ontoerekeningsvatbaar. Harde knippen in het verhaal, die regelmatig verwarring zaaien, laten zien dat Izy steeds meer haar eigen wereld creëert. Kaufmann eindigt Izy’s relaas met een tuin van Eden. Geen vijanden, slechts vrienden met Izy. Izy’s thuis. Een onbeschrijflijke wens? Een utopie? Eiland van jou is veel meer dan een melodramatisch tranenverhaal of een roep op aandacht. Het verdient de aandacht van de lezer.

Marloes Otten

Kat Kaufmann – Eiland van jou. Vertaald door Anne Folkertsma. Lewboski, Amsterdam. 222 blz. € 19,99.

Eiland van jou werd eerder besproken op Tzum door Guus Bauer.