Een rijkelijk geïllustreerd avonturenboek

Eind vorig jaar verscheen het oorspronkelijk in 1878 gepubliceerde Alleen op de Wereld van Hector Malot opnieuw. Sommige kinderboeken verdienen het om blijvend te worden aangeboden aan jeugdige lezers. Er blijven altijd kinderen die troost zullen vinden bij het eenzame weesjongetje Rémi dat rondzwierf door Frankrijk.

Tiny Fisscher waagde zich aan een bewerking van de bestaande Nederlandse vertaling; ze veranderde het ik-perspectief naar een vertelling in de derde persoon en schrapte passages die de jeugd van tegenwoordig wellicht als saai zou kunnen ervaren. Waar het verhaal eerst een persoonlijk relaas van een kleine jongen was, kijken we nu samen met een alwetende verteller met enige afstand naar Rémi.

Geen levende ziel op straat, nog geen lichtje in de verte. Ineens voelde Rémi hoe Vitalis zich over hem heen boog en hem een kus op zijn voorhoofd gaf. Het was pas de tweede keer dat hij dat deed en Rémi kon toen nog niet weten dat het ook de laatste keer zou zijn.

Hoewel er door de perspectiefwisseling een directe identificatiemogelijkheid met Rémi wegvalt, is er daardoor wel meer ruimte voor beeldspraak of rijkere bewoordingen – het zijn immers niet meer de woorden van een jongetje. Toch kiest Fisscher nauwelijks voor verrassende formuleringen:

Die laatste woorden brachten Rémi met een plof terug in de harde werkelijkheid. […] Als een standbeeld bleef Rémi staan.

Een plof? Een standbeeld? Dat prikkelt de verbeelding nauwelijks.

Hetzelfde geldt voor Rémi’s belevingswereld. Clichématig nemen we kennis van zijn emoties: ‘Rémi’s hart maakte een sprongetje’, ‘Rémi’s hart stroomde over van liefde’, ‘Rémi’s hart stroomde over van medelijden’, ‘Zijn ogen vulden zich met tranen’, enzovoorts. Ondanks alle emotie neemt het verhaal geen hoge vlucht op dat vlak: voor echt verdriet wordt nauwelijks de tijd genomen. Veel meer heeft de bewerking van Fisscher geleid tot een avonturenroman waarin de taal in dienst staat van de gebeurtenissen. En dat is misschien ook waar de kinderen van nu na het lezen van De waanzinnige boomhut met [steeds meer] verdiepingen ook vooral behoefte aan hebben.

Verlangen naar het lezen van Rémi’s mijmeringen of beschrijvingen van het Franse landschap – de passages die Fisscher besloot weg te laten – wordt in elk geval niet meer gekweekt bij het jeugdige publiek. Gelukkig boog ook bekroond illustratrice Charlotte Dematons zich over de geschiedenis van Rémi. Zij besloot zijn reis zelf te maken en bracht het verhaal in vele tekeningen weer in volle glorie tot leven. Door haar romantische Franse landschappen beweegt zich de kleine Rémi en zo laat Dematons zien hoe tijdloos dit verhaal is. En hoewel ook Fisscher het verhaal opnieuw actueel maakt, ontbrak het haar enigszins aan het lef een echt nieuwe eigen invulling te geven aan de klassieke vertelling. Kinderen zullen gegrepen worden tijdens het (voor)lezen van deze Alleen op de Wereld – niet dankzij Rémi’s emotionele belevingswereld, maar als gevolg van diens belevenissen.

Ivanka de Ruijter

Hector Malot – Alleen op de Wereld. Bewerkt door Tiny Fisscher en geïllustreerd door Charlotte Dematons. Gottmer, Haarlem, 288 blz. € 24,95.