Het gezin als slagveld

Tom Sanders, schrijver van de bestseller Makkelijk leven is, is een eerlijke vent. Hij leidt met zijn vrouw Julia een zorgeloos leventje en hoewel Tom aan het woord is, spreekt hij vaak mede namens zijn vrouw in de wij-vorm. Zijn oudste zoon Dennis (‘saai’) woont in Canada en met zijn andere zoon Stefan heeft hij een warme band. Dat geldt wat minder voor hun schoondochter Hanna. ‘Wij vinden zijn vrouw niet leuk. Echt niet leuk.’

In diverse interviews naar aanleiding van het Boekenweekgeschenk Makkelijk leven heeft Koch benadrukt dat hij geen pastiche wilde schrijven op een zelfhulpboek. Maar dat is het voor een deel wel geworden.
‘Ik zal u een geheim verklappen. De werkelijke boodschap van mijn filosofie, als je het filosofie mag noemen, past op één A4’tje. Wat zeg ik? Een half A4’tje.’
En helemaal op het eind van Makkelijk leven staat inderdaad een lijstje van elf wijze lessen keurig op één bladzijde, waarbij zelfs het lijstje ironisch is, want les nummer 5 is ‘Maak geen lijstjes; niets is belangrijk genoeg om op een lijstje te staan.’

Zo word je continu beetgenomen door Koch en dat gaat zelfs zo ver dat je het eind van het boek, dat eigenlijk erg voor de hand ligt, toch niet ziet aankomen binnen deze fictieve constructie, omdat je helemaal meegaat in de filosofie van Tom de hoofdpersoon die in de rest van het boek de rust zelve is en altijd kiest voor de makkelijkste uitweg (les 4 van Makkelijk leven: ‘Vermijd waar mogelijk een ingreep; vaak wordt iets pas een probleem door het letterlijk te benoemen.’) En toch wordt al aan het begin van het boek het eind van het boek verklapt.

En dan tot slot nog iets: dit is niet zo’n boek waarin iemand die zelfhulpboeken schrijft zijn eigen leven niet op orde heeft. […] Nee, ik ben niet ten val gekomen. Er zijn hooguit een paar dingen gebeurd die mij aan het denken hebben gezet.

Omdat je als lezer meegaat in de gedachten van de hoofdpersoon, ben je ook geneigd hem te geloven en alles wat er daarna gebeurt in zijn voordeel uit te leggen. De bom onder het gelukkige huwelijksleven van Tom wordt gelegd als schoondochter Hanna aan haar schoonvader vertelt dat zijn lievelingszoon te losse handjes heeft. Hoe Tom daarop reageert, moet je zelf maar lezen, maar zijn eigen wijze lessen worden daarbij wel op de proef gesteld en dat heeft, opnieuw, een ironisch effect.

Zoals bijna altijd bij Koch vormt het gezin het slagveld waarbinnen het hele verhaal zich afspeelt. Dat onderwerp lijkt een onuitputtelijke bron te zijn voor Koch. En pas op voor die hoofdpersonen van Koch: je wordt altijd door ze bedonderd. Als lezer weet je dat van tevoren en toch gebeurt het telkens opnieuw. Dat is knap.

Coen Peppelenbos

Herman Koch – Makkelijk leven. CPNB, Amsterdam. 96 blz. Je krijgt het Boekenweekgeschenk bij aanschaf van ten minste € 12,50 aan boeken.

Lees ook het essay van Joost Golsteyn over dit Boekenweekgeschenk.