Beklemming door beheersing

Met Alle verhalen zijn voor het eerst de complete korte verhalen van de Amerikaanse schrijver Truman Capote in het Nederlands gepubliceerd. Het grootste gedeelte van deze verhalen schreef Capote voor zijn meesterwerk In Cold Blood, het boek dat hem zoveel roem en succes bezorgde.

In Cold Blood is een ijkpunt binnen de literatuur van de Verenigde Staten. Het wordt beschouwd als de eerste non-fictie roman waarin Capote met de middelen van een roman een waargebeurd verhaal vertelt. Door het stilitische vermogen van Capote krijgt het verhaal van de brute moord op een gezin in een dorpje in Kansas niet het sensationele karakter van de vele hedendaagse waargebeurde verhalen die worden verteld op papier of de televisie.

Het succes dat Capote oogstte met dit boek was verpletterend. Het luidde het einde in van zijn schrijversschap en was het begin van zijn vele befaamde optredens in talkshows. Van schrijven kwam niet veel meer terecht en na problemen met drugs en alchohol stierf Capote in 1984.

De korte verhalen van Capote worden vaak vergeleken met de verhalen van de schrijvers uit het zuiden van Amerika, waaronder William Faulkner. Echter, Capote’s eerste verhalen uit de jaren veertig van de 20ste eeuw zijn verwant met die van Ernest Hemingway door de puntige dialogen en de stijl. De beschrijving van een personage, ‘Ze was heel jong en klein en volmaakt’, uit het verhaal ‘De muren zijn koud’ uit 1943, is bijvoorbeeld een typische Hemingway-zin door het dubbele gebruik van het woordje ‘en’ in een korte, declaratieve zin. Al snel verdwijnen de sporen van Hemingway en worden de zinnen van de verhalen langer. Wat blijft is de helderheid van de zinnen die ook het proza van Hemingway kenmerkt.

De verhalen van Capote worden bevolkt door een breed scala aan personages, van een prostituee tot een psychoanalyticus en van een studente tot de vele kinderen die de verhalen vertellen. Het decor is afwisselend de grote stad in het noorden of een kleine dorpje op het platteland in het zuiden. Er duiken vele mysterieuze figuren op en tegenover de duistere figuren wordt goedheid vaak gerepresenteerd als naïviteit, zoals de oude vrouw in ‘Een kerstherinnering’.

Een belangrijk thema dat in vele verhalen terugkeert is eenzaamheid. Veel personages voelen zich geïsoleerd, omdat een werkelijke verbinding met de ander niet of nauwelijks tot stand komt. Contact is niet een doel op zich, maar een middel om iets te verkrijgen. In het verhaal ‘Tussen de paden naar het paradijs’ uit 1960 dat zich afspeelt op een kerkhof lijkt het gesprek tussen Ivor en Mary ingegeven door wat ze gemeen hebben: zij heeft haar vader verloren en hij zijn vrouw. Maar aan het einde blijkt alsnog dat Mary een motief heeft voor het contact: zij is op het kerkhof om een man te ontmoeten die ze kan huwen.

Met de publicatie van het verhaal ‘Miriam’ in het tijdschrift Mademoiselle verdiende Capote een contract voor zijn debuutroman. ‘Een goede stunt,’ noemde Capote het ooit, ‘maar meer ook niet.’ Het is echter meer dan een goede stunt alleen, want het is een angstaanjagend en intrigerend verhaal over een tienjarig meisje (Miriam) dat zich opdringt aan de oudere Mrs. Miller en haar de stuipen op het lijft jaagt. Zoals in de beste verhalen uit deze bundel is het subtiel verteld en juist daardoor beklemmend.

Eén van de beste verhalen uit de bundel is niet het beroemde en verfilmde ‘Een kerstherinnering’ want daarvoor is het ietwat sentimenteel, maar eerder een persoonlijke favoriet van Capote zelf: ‘Kinderen op hun verjaardag’. Dit verhaal begint met de sterke zin: ‘Gistermiddag heeft de bus van zes uur Miss Bobbit overreden.’ De zin wint alleen maar aan kracht doordat de jonge ik-verteller niet verhaalt over de tragiek en de nasleep van het ongeluk, maar over het leven van de tienjarige Miss Bobbit. Dit meisje is als het ware een jongere versie van Capote’s beroemde personage Holly Golightly uit Breakfeast at Tiffany’s. De jongens in het dorp vallen als een blok voor het eigenzinnige meisje dat het zelfs voor elkaar krijgt dat ze niet naar school hoeft.

En bovendien, wat kunt u mij nou leren? Kijk, als u iets van dansen wist, zou het wat anders zijn, maar onder de huidige omstandigheden, jazeker, Mr. Copland, onder de huidige omstandigheden stel ik voor dat we de hele zaak vergeten.

Er ontstaat rumoer in het dorp: komt Miss Bobbit hier mee weg? Ook haar Afro-Amerikaanse vriendinnetje Sister Rosabla gaat niet meer school: ‘alleen was die zwart dus over haar maakte niemand zich druk.’ In een korte zin legt Capote de ongemakkelijke waarheid van de rassenrelatie in het zuiden bloot. Zijn werkelijke roem dankt Capote aan deze beheerste wijze van vertellen.

Koen Schouwenburg

Truman Capote – Alle verhalen. Vertaling Guido Golüke, Joop van Helmond en Harry Pallemans. Podium, Amsterdam. 413 blz. € 25.

Deze recensie verscheen op 4 maart in het Friesch Dagblad.