Op 88-jarige leeftijd is de schrijver Robert M. Pirsig overleden. Hij werd in 1974 wereldberoemd met zijn romandebuut Zen en de kunst van het motoronderhoud. Een onderzoek naar waarden. De schrijver tobde de laatste jaren met zijn gezondheid, liet zijn uitgever weten.

Zen and the Art of Motorcycle Maintenance: An Inquiry Into Values is een filosofisch, semi-autobiografisch verslag van een zeventien dagen durende reis die vader en zoon in 1968 maken op een motorfiets dwars door de Verenigde Staten.

De schrijver heeft altijd volgehouden dat het manuscript door 121 uitgevers werd geweigerd voordat William Morrow het aandurfde. Het leverde Pirsig een voorschot van 3000 dollar op. Alleen in het eerste jaar na verschijnen werden er al een miljoen exemplaren van verkocht. ‘Zen’, zoals de roman door de fans liefkozend wordt genoemd, beleefde tientallen herdrukken en werd talloze keren vertaald.

Het enige andere boek dat Pirsig na de overweldigende start van zijn schrijverschap nog schreef, Lila: An Inquiry Into Morals, dat in 1991 verscheen, was aanmerkelijk minder succesvol.

De jeugd van de schrijver zelf leest al als een roman. Hij was hoogbegaafd en ging al op zijn vijftiende naar de universiteit. Zijn studie biochemie moest hij na twee jaar staken. Hij zwierf rond door Montana en diende in het leger kort voor de Koreaanse oorlog. Vervolgens studeerde hij scheikunde, filosofie en journalistiek.

In de vroege jaren zestig werd vastgesteld dat hij leed aan schizofrenie, waarna hij elektroshocktherapie onderging. Het schrijven van het boek was deels een poging om met zichzelf in het reine te komen, heeft Pirsig beaamd.

In ‘Zen’ schrijft hij over het veranderende Amerika waarmee hij op zijn reis werd geconfronteerd, met hippies die zich afzetten tegen de consumptiemaatschappij, en onderzoekt hij zijn eigen plek daarin.

Het boek kan worden gelezen als een geschiedenis van de filosofie, maar het ‘moet op geen enkele wijze in verband worden gebracht met die grote bron aan feitelijke informatie die betrekking heeft op de beoefening van het orthodoxe Zen Boeddhisme’, merkt de auteur op in een voorwoord. ‘Het heeft feitelijk ook niet zoveel met motorfietsen te maken’ (vertaling Ronald Jonkers, 1976). Later zei hij: ‘Een onderzoek naar de kunst van het motoronderhoud is in werkelijkheid een onderzoek in het klein naar de kunst van de rede.’ Op zijn website relativeerde hij de hoogdravendheid waarmee het boek werd ontvangen: ‘Ik vertelde gewoon mijn eigen verhaal.’

Robert Maynard Pirsig werd op 6 september 1928 geboren in Minneapolis. Hij overleed op 24 april 2017 in South Berwick, Maine. Zijn zoon Christopher, die elf jaar was tijdens de roadtrip, werd in 1979 in San Francisco doodgestoken.

Afbeelding: fragment van het omslagontwerp van de eerste Nederlandse druk (oktober 1976) door Jelle van der Toorn Vrijthoff.