Directeur van Witte de With

Witte de With
Witte de Withstraat 50
3012 BR Rotterdam

Betreft : Open sollicitatie directeur Witte de With

Geachte directie,

Ik wil bij deze solliciteren op de functie van directeur van de instelling Witte de With, Contemporary Art Rotterdam. Kunst is voor mij een bril om naar de samenleving te kijken. Zonder die bril kun je prima leven, maar dan zie je de wereld toch minder scherp. Ik twijfelde eerst of ik deze brief zou schrijven want ik ben verre van de ideale kandidaat. Zo behoor ik oppervlakkig gezien tot de groep van witte heteroseksuele mannen. Wie afgelopen weekend de Volkskrant heeft opengelsagen weet dat je dan in een verdachte categorie valt. Van het rijtje bekende machtige mannen dat zich seksueel heeft misdragen tegenover jongere vrouwen, was alleen Bill Cosby zwart. En Bill Cosby is misschien wel de witste zwarte die er is. In zijn beruchte Pound Cake speech uit 2010 haalt hij uit naar de zwarte gemeenschap omdat hij vindt dat ze hun sociale achterstand teveel aan racisme wijten en te weinig aan zichzelf.

Zoals bij iedereen, is de wijze waarop ik in het leven sta, sterk bepaald door persoonlijke ervaringen. Die ervaringen zorgen ervoor dat ik me juist niet verwant voel aan die groep van witte heteroseksuele mannen met macht. Dat werd laatst nog maar eens geïllustreerd tijdens de verjaardag van mijn vriendin Nicolette de Vries jarig. Er waren ooms en tantes, nichten en neven. De sfeer was gezellig en ontspannen en ik vertelde wat over een vistripje van niet zo lang geleden. ‘Ik heb boterbloempjes gezien en watervogels,’ zei ik. Kunst gaat vaak over persoonlijke ervaringen en vooral over de wijze waarop je iets vertelt. Dit was een persoonlijk verhaal dat mensen raakte. Ik was net begonnen aan een beschrijving van het ruisende riet dat me deed denken aan het gefluister van waternimfen toen mijn zwager Gerard ineens hard begon te lachen. ‘Dat is geen vissen,’ zei hij spottend, ’dat is langs de waterkant zitten.’ Vervolgens begon hij over zijn eigen ervaringen op visgebied. Grote karpers en snoeken had hij binnengehaald. Niemand zag mij nog staan en ik voelde me daar middenin de woonkamer, langzamerhand verschrompelen en tot stof vergaan. Ik was niets tussen familie en vrienden. Was mijn verhaal niet krachtig genoeg ? Hoe heb ik kunnen toelaten dat Gerard zomaar kon inbreken in mijn verhaal ?
Terwijl mijn zwager Gerard zijn toevlucht nam tot de hyperbool, pakte ik een fles advocaat uit de koelkast. Op mijn beurt onderbrak ik nu het verhaal van Gerard. ‘De boterbloempjes hadden ongeveer deze kleur, de kleur van advocaat,’ zei ik en goot de fles vervolgens leeg over het rode hoofd van Gerard (wat een prachtige kleurcombinatie gaf, ik koelde zijn hoofd met advocaat).
Het spreekt voor zich dat mijn gezicht kort daarop de gestrekte vuist van
Gerard mocht ontvangen. Al met al een geslaagde performance die ik ‘Kleurbekennen I’, zou willen noemen.

In menig opzicht ben ik een omgekeerde Bill Cosby. Hij is zwart, maar neigt sterk naar de witte gemeenschap. Ik ben wit, maar ondervond laatst dat ik me uitstekend thuis voel in de zwarte gemeenschap. Onlangs bracht ik een bezoek aan een Ghanese kerk bij ons in de buurt. Zulke warme mensen als daar heb ik zelden ontmoet. Ik was verkrampt, voelde me zwak en ziek, maar ik zette een stap over de drempel van die kerk en kwam helemaal los. Alles begon weer te stromen, begrijpt u wel? Hoewel ik niet religieus ben opgevoed, is hier wel mijn liefde voor God ontstaan.

De predikant daar heet Benzo Kobalt en ik vertelde hem over mijn zwager Gerard en onze aanvaring. Hij keurde mijn daad met de fles advocaat direct af. Hij zei dat ik die advocaat beter over mezelf heen had kunnen gieten en dat dit een veel sterker signaal zou geven. Mensen als Gerard moeten we juist knuffelen volgens Benzo Kobalt. ‘Als je ze niet knuffelt vervreemden ze van de samenleving en dan radicaliseren ze. We moeten jouw zwager Gerard smoren in liefde en hem complimenten geven over de wijze waarop hij vist. We moeten tegen hem zeggen dat zijn hengel een wonder van flexibiliteit is. Het is heel knap wat hij doet, vissen is een ambacht.’

Benzo Kobalt verschafte me hier met een verrassend inzicht. Je verslaat je vijand niet door hem aan te vallen, maar door hem te paaien en hem week te maken met complimenten. Als iemand week en zacht is, kun je makkelijker bij hem binnenkomen. Bij iemand binnenkomen is ook het doel van de kunst. Het was Benzo Kobalt die in een droom had gezien dat ik directeur van Witte de With zou worden. Uit mezelf zou ik deze brief nooit schrijven. Hij zegt echter dat dit het moment is om het roer over te nemen. En misschien heeft hij wel gelijk, ik beweeg me vrij gemakkelijk in verschillende werelden, al voel ik me overal een beetje ongemakkelijk.

Als toekomstig directeur van uw instelling heb ik natuurlijk een duidelijke mening over de naamswijziging. Het is goed dat dit gebeurt. We hebben ons in de negentiende eeuw veel te veel overgegeven aan de neiging om individuen uit het blok van de geschiedenis te zagen. Wie was Witte de With nou helemaal zonder de zeevaart? Wie was hij zonder de marine en zonder de VOC? De geschiedenis wordt niet gemaakt door individuen, ze is eerder een organisch proces waarin bepaalde bacteriën kolonies het tegen andere bacteriekolonies opnemen en weer met anderen samenwerken. Ter compensatie van 25 jaar ophemelen van de Zeeheld Witte de With, stel ik voor het instituut de komende 25 jaar te vernoemen naar zijn vrouw Hillegonda van Goch. Zij was een stille kracht die vooral achter de schermen actief was en voor de kinderen zorgde. Hillegonda, Institute for Contemporary Art Rotterdam (HICAR). Het zou een ode kunnen zijn aan al die onzichtbare vrouwen van de geschiedenis.

We kunnen het hierbij echter niet laten. Ons zuiveringswerk begint dan eigenlijk pas. Zo moeten we hoognodig van de naam Nederland af. Iedere letter van dat woord is in bloed gedrenkt. Als ik op Wikipedia lees wat wij in de wereld allemaal hebben aangericht onder de rood wit blauwe vlag van Nederland dan schaam ik me ervoor een Nederlander te zijn. Kijk ook naar Nederlands Indië en hoe in onze taal de hele geschiedenis van ons koloniale verleden wordt vergoelijkt. Het woord Politionele acties, waarmee na de Tweede Wereldoorlog de vrede in de oude kolonie herstelt moest worden, zegt genoeg. Alsof het om een politieoptreden ging in plaats van een oorlog met als doel de vrijheidslievende Indonesiërs te onderwerpen aan een witte koloniale macht.

De naam moet dus veranderen. Bij mijn aantreden als directeur van Witte de With zal ik een performance geven waarbij ik naakt in een woonkamer setting sta met een flatscreen-tv aan waar ik zelf live op te zien ben. Ik zal mij overgieten met gele advocaat, een drankje dat door Nederlandse zeevaarders is meegenomen uit de Antillen. Daarna zal ik mijzelf geselen met een bundeltje afstandsbedieningen, onderwijl uitroepend: ‘Ik kom uit Schaamlap, o God, vergeeft u mij, Schaamlap is mijn land.’ Hierbij hanteer ik het boeddhistische motto: Wie zichzelf vergeet, zal uiteindelijk het meest zichzelf zijn. Deze performance zal heten: ‘Kleurbekennen II’

Op termijn wil ik als directeur van Witte de With vrij letterlijk de muren van dit instituut afbreken. Dat is een idee van Benzo Kobalt. Hij zegt: ‘De architectuur van dit instituut ademt blanke overheersing uit.’ Op de plek van Witte de With zal een nieuw bouwwerk verrijzen gemaakt van hout, leem en koeienmest. Zo bouwen ze in het Ghanese dorp van Benzo Kobalt en het is een 100 procent non-koloniale bouwtraditie. Om onszelf fris te houden en te zorgen dat onze ideeën niet vastroesten, zullen we ieder jaar het instituut van de grond af opnieuw opbouwen. Had ik trouwens al gezegd dat Benzo Kobalt meekomt, als mijn persoonlijk assistent? Hij komt mee, want hij is mijn zwarte geweten.

Ik voel mij vaak bezwaard en ik weet mezelf soms moeilijk een houding te geven. Niet alleen tegenover zwarten of niet zwarten van kleur, maar ook tegenover andere witte mannen. Ongemakkelijkheid en hypergevoeligheid is denk ik een voordeel in mijn functie als directeur. Mijn radar voor onderdrukking in de samenleving is gescherpt en ik weet kritische kunst op waarde te schatten. Mijn onzekerheid is een kracht, dat heeft Benzo Kobalt gezegd. Dat ik tegelijkertijd ook klappen kan incasseren, heb ik laten zien tijdens de performance ‘Kleurbekennen I’. Ik ben een geboren politicus die zich tussen verschillende groepen weet te handhaven en toch z’n eigen plan trekt. Een politicus is misschien wel precies wat een instituut als het voormalige Witte de With (nu Hillegonda) nodig heeft.

Hopelijk kunnen we binnenkort met elkaar in gesprek. Als u de deur opendoet, schrik dan niet; ik heb een zwart oog en een gezwollen kaak, maar dat zijn de eretekens van mijn eerdere emancipatiestrijd tegen de witte man (Gerard). We gaan het vanaf nu anders doen.

In afwachting van uw reactie.
Vriendelijke groeten, Bram Esser

(foto via Pexels, CC0)