Loch Ness, maar dan anders

Liefhebbers van zeemonsterverhalen en geschiedenisdrama’s uit de Victoriaanse tijd kunnen hun hart ophalen met Het monster van Essex. Sarah Perry wekt de legende over het monster van Essex tot leven en keert met de lezer terug naar het jaar 1893.

Luke Garrett, alias Imp, komt bij de familie Seaborne om de doodzieke man van Cora te verzorgen. Alle hulp komt te laat; de man overlijdt en laat vrouw Cora, vriendin Martha en zoon Francis alleen achter. Cora, meer blij met dan verdrietig om de dood van haar man, trekt samen met Francis naar Colchester in Essex. Daar wil ze haar hobby – fossielen zoeken – uitoefenen. Al snel vertellen de bewoners haar over het monster van Essex. Het zou een gevaarlijk zeemonster zijn dat mensen voor dood achterliet in het water. De hele omgeving is ervan in de ban.

Wanneer Cora kennismaakt met zieke Stella en William verhuist ze naar Aldwinter, de woonplaats van de twee. Daar zet ze haar zoektocht naar het monster van Essex voort. Tegelijkertijd blijft ze in contact met Luke en zijn vriend Spencer. Luke is vastbesloten medische onderzoeken uit te voeren en een oplossing te vinden voor hart- en longproblemen. Martha, op haar beurt, verkiest een ander pad. Zij probeert, hetzij samen met anderen, een nieuwe Londense wijk te bouwen.

Het monster van Essex verbaast in vele opzichten. De kleurrijke, wellicht schreeuwerige voorkant doet een bijzonder verhaal vermoeden en dat vermoeden komt uit. Perry bespreekt in haar roman slechts één jaar, dat ze opdeelt in vier delen. Binnen elk deel laat ze diverse personages hun eigen verhaal vertellen, waarbij ze een auctoriale verteller op zijn beurt een duit in het zakje laat doen:

De herfst is vriendelijk voor Aldwinter. Een vette streep zon over de meent vergeeft een veelheid van zonden.

Haar verhaalstijl is beeldend en uniek: geen overbodig lange zinnen vol ingewikkelde vormen van beeldspraak, maar korte zinnen met prachtige metaforen waarbij dialogen en beschrijvingen elkaar geregeld afwisselen. Kenmerkend daarbij is het overvloedig gebruik van details:

Het water was dik van de modder en gespikkeld door de regen, zonder riet of vogelgescharrel aan de oever.

Tegelijkertijd is de spreekstijl in het verhaal correct en afstandelijk, iets wat geheel past binnen de tijd waarin het verhaal zich afspeelt.

Ook het plotverloop is rijk en zeer aantrekkelijk. Binnen een paar bladzijden weet Perry de couleur locale uitstekend weer te geven. Ze neemt de lezer mee naar een Victoriaans dorpje in 1893 waar de bevolking in de ban is van een zeemonster. Het geloof lijkt in eerste instantie op de voorgrond te staan. Tegelijkertijd spelen ziekte, de dood en het aanzien een rol. Al snel waant de lezer zich in een Engelse stad uit het verleden. Binnen die stad gebeurt vervolgens van alles op een en hetzelfde moment. De lezer is getuige van de wellicht wat rommelig, maar zeer realistisch weergeven opbloeiende romances, steeds zwaarder wordende geruchten, medische experimenten en uit de hand lopende toekomstplannen. Perry wisselt het verhaal van de dorpelingen af met briefwisselingen tussen dezelfde mensen. In die brieven gunt ze de lezer rust en overzicht: ze vormen heldere samenvattingen in het verder levensechte verhaal.

Ten slotte lijkt ook het scala personages de lezer in alles te verbazen. Waar Stella intrigeert vanwege haar steeds vreemdere gedachtegangen, valt Francis op vanwege zijn mysterieuze gedragingen. Cora is bijzonder: ze rouwt niet, maar lijkt opgelucht:

En toen kwam Michael, die was – beschaafd. Die zou elk stukje bos bestraat willen zien, en elke mus opgezet op een consooltje. Ik werd opgezet op een consooltje. Mijn taille ingesnoerd, mijn haar in de krul geschroeid, de kleur uit mijn gezicht geplamuurd en er daarna weer op geschilderd.

Wellicht vertolkt zij, samen met een aantal andere dames, de rol van vrijgevochten dames in de Victoriaanse tijd. Ze valt op en dat is interessant.

Het monster van Essex bevat wellicht niet de spanning die men van een verhaal over een legende mag verwachten. Deze spanning is echter niet nodig: het verhaal spreekt voor zich en het monster van Essex is levendiger dan ooit.

Marloes Otten

Sarah Perry – Het monster van Essex. Vertaald door Natasha Gerson en Roland Fagel. Prometheus, Amsterdam. 412 blz. € 19,99.