Schakelen tussen twee werelden

Zeven jaar nadat haar gelauwerde en succesvolle roman Bezoek aan een knokploeg verscheen, publiceerde de Amerikaanse schrijfster Jennifer Egan onlangs haar nieuwe boek. Manhattan Beach is een goed geschreven en bij vlagen spannende roman gesitueerd in New York tijdens de Tweede Wereldoorlog.

We leven momenteel in het gouden tijdperk van de televisie-serie. Was de TV-serie vroeger nog ondergeschikt aan de film, nu worden al jarenlang kosten noch moeite bespaard om de ene na de andere goede serie te produceren: The Wire, The Sopranos, Breaking Bad, House of Cards om er maar een aantal te noemen. De romanschrijvers hebben er dus een geduchte concurrent bij. En om de concurrentie aan te gaan, worden ze gedwongen om de specifieke kenmerken van de romanvorm te benutten. Waar de tv-serie het voordeel heeft van het tonen van het uiterlijke, heeft de roman het voordeel van het beschrijven van het innerlijke. Dus kan Jennifer Egan de personages in haar roman Manhattan Beach laten reflecteren op gebeurtenissen en gemaakte keuzes; in haar roman worden de vele handelingen afgewisseld met twijfel en binnenhuidse beschouwing.

Manhattan Beach begint in het interbellum. Zoals zovelen in die periode ondergaat Eddie Kerrigan de gevolgen van de beurskrach van 1929. Kerrigan is getrouwd met Agnes en samen hebben ze twee dochters: Anna en de gehandicapte Lydia. Kerrigan houdt zijn hoofd boven water met het uitvoeren van klusjes voor de vakbond en specifiek voor zijn malafide vriend Dunellen. Anna vergezelt haar vader altijd tijdens zijn tochtjes. Ook als hij langs Dexter Styles gaat, een nachtclubeigenaar die de wet regelmatig met voeten treedt. Eddie heeft geld nodig om een speciale stoel voor Lydia te kopen: ‘Maar niet alleen de stoel had hem naar Dexter Styles gedreven: het was de rusteloze, wanhopige wens dat er iets zou veranderen. Wat dan ook. Zelfs als die verandering een zeker gevaar inhield. Hij zou altijd de voorkeur aan gevaar geven boven ellende.’

Dan is Eddie plotseling verdwenen. De Japanners hebben op 7 december 1941 Pearl Harbor aangevallen en vanaf dat moment is Amerika ook betrokken bij de Tweede wereldoorlog. De adolescent Anna werkt op een Marinewerf om het gezin te onderhouden en ondertussen is het al vijf jaar geleden dat haar vader is vertrokken. ‘Ze was veertien, toen vijftien. Hoop werd herinnering aan hoop: een verwelkt, dood gevoel. Ze wist niet meer precies hoe hij eruit had gezien.’ Herinneringen vervagen, maar als ze samen met Nell naar een nachtclub van Dexter Styles gaat en ze hem daar ziet, herkent ze Dexter van het tripje dat ze jaren geleden met haar vader maakte.

Ver verwijderd van het front, voert Anna haar eigen strijd, een gevecht tegen vooroordelen en conventies. Ze wil duiker worden, maar de marine laat vrouwen niet duiken. Te gevaarlijk, krijgt ze te horen van Luitenant Axel: ‘Water is zwaar. De druk van dat gewicht is verpletterend. Wij hebben geen idee hoe het vrouwelijk lichaam erop zou reageren.’ De feiten van Axel zijn mannelijke vooroordelen. Uiteindelijk, als de nood echt hoog is, wordt Anna toegelaten, slaagt ze voor de testen en wordt ze duiker.

Egan schakelt soepel tussen de verhalen van Anna en Dexter en deze komen bij elkaar met als apotheose dat ze samen gaan duiken. Het duiken is de verbinding tussen de verschillende werelden. Anna duikt niet alleen letterlijk onder de oppervlakte, ze laat zich ook zakken naar de onderwereld van Dexter Styles om er achter te komen wat er met haar vader is gebeurd.

Manhattan Beach is te vergelijken met het werk van de Amerikaanse literaire crime-schrijvers als Richard Price en James Ellroy door de vlotte dialogen en de evocatie van de duistere sfeer. Daar houdt de vergelijking echter op, want de stijl en compositie van Egan zijn veel sterker dan beide mannen. De vertelling heeft een fijn ritme door de afwisseling van dialoog, handeling en innerlijke reflectie. Daarnaast is Manhattan Beach geen literaire thriller, maar een literaire roman met elementen van een thriller, omdat de personages niet slechts pionnen in de plot zijn.

Manhattan Beach is knap geschreven en onderhoudend als een tv-serie. En toch is deze roman niet van de dezelfde kwaliteit als haar twee vorige boeken De burcht en Bezoek aan een knokploeg. Wat namelijk ontbreekt in Manhattan Beach is intellectuele diepgang. Het grootste gebrek van de roman is de afwezigheid van interessante ideeën die de kern van haar vorige boeken De burcht en Bezoek aan een knokploeg vormden; boeken waarmee Egan optimaal de specifieke kenmerken van de roman als medium benutte. Desondanks wint Manhattan Beach door de fijnzinnig uitgewerkte psychologie van de personages Anna Kerrigan en Dexter Styles de concurrentiestrijd met de beste tv-series die de afgelopen jaren zijn geproduceerd.

Koen Schouwenburg

Jennifer Egan – Manhattan Beach. Vertaald door Arjaan en Thijs van Nimwegen. De Arbeiderspers, Amsterdam. 464 blz. €22,50.

Deze recensie stond op 11-11-2017 in Friesch Dagblad.