Archivaris/doemdiplomaat

Archief KB
Prins Willem-Alexanderhof 5
2595 BE Den Haag

Algemeen telefoonnummer 070-3140911

Betreft: vacature archivaris websites

Geachte Marens Engelhard,

U waarschuwt in de Volkskrant voor digitaal geheugenverlies omdat websites niet zelden gedachteloos worden verwijderd. Niemand staat er bij stil dat een website culturele waarde heeft. Dat komt omdat de meeste mensen bij cultuur denken aan een schilderij. Ze denken niet aan wetenschap, het openbaar vervoer of aan wit brood met hagelslag. Ze denken ook niet aan de wijze waarop wij onze kont afvegen. We doen het gedachteloos en we spoelen het weg, net als websites dus. Toiletbezoek is net zo goed als website-bezoek cultureel erfgoed.

De Koninklijke Bibliotheek is begonnen met het archiveren van oude websites. Onmiddellijk zag ik iets fysieks voor me toen ik dit las; honingraden in een houten lijst die licht zoemend in gekoelde ruimtes aan grote rekken hangen. Maar zo zal het niet zijn, besef ik. Een website is een digitaal raam op de wereld en ze zal in enen en nullen worden opgeslagen en bewaard op computers. Licht zoemend en luchtgekoeld, dat wel.

Ik ben een geboren archivaris. Eigenlijk archiveer ik alles in mijn leven. Ik archiveer bijvoorbeeld mijn treinkaartjes en pakken melk. Een pak melk, mits platgeslagen, past uitstekend in een archiefkast. Mijn zwager Gerard die de waarheid in pacht denkt te hebben, heeft al eens gezegd dat dit niet nodig is, dat pakken melk niet aftrekbaar zijn. Ik laat me door zo’n betweter natuurlijk niet weerhouden mijn passie uit te oefenen.

Als kind begon ik met het verzamelen van Donald Duckjes. Ze zaten in zo’n schuin afgesneden plastic houder en stonden op volgorde. Mijn zus mocht de oneven nummers op haar kamer hebben en ik had de even nummers. Het liefst had ik ze allemaal gehad, maar ik begreep al snel dat je compromissen moet sluiten in een gezinssituatie. Op vroege leeftijd leerde ik omgaan met de frustratie van een incomplete collectie. De archivaris lijdt per definitie aan fantoompijn. Hij voelt het gemis van iets wat hij nooit heeft gehad.

Soms kwam mijn zus voor het slapengaan mijn kamer binnen om een Donald Duckje te lenen. Ze deed dat niet netjes; ze trok de Donald Duckjes rücksichtslos uit de plastic houder zonder ze ooit terug te doen. Soms zette zij ze na lang aandringen wel terug, maar dan op de verkeerde plek. Hysterisch werd ik daarvan. Een eigenschap die ik in de loop der jaren onder controle heb gekregen. Ik besef nu dat het archief een publieksfunctie heeft. Ze is tevens de goudstandaard van onze cultuur. We kunnen alleen de toekomst tegemoet treden omdat we weten dat de archivaris over ons verleden waakt. Dat verleden, onze sporen en remsporen, onze gouden munten en contracten met de duivel, bepaalt de waarden van alles wat komen gaat.

In een land waar niemand meer weet waar het heen moet, kent de archivaris de weg. Hij zou dan ook bij de regering aan tafel moeten zitten. De archivaris weet dat de Apocalyps nabij is. Hij weet dat de Eerste Wereldoorlog is uitgebroken omdat Duitsland erop gokte dat Engeland zich niet in de oorlog zou mengen. Duitsland gokte verkeerd. Nu gokt Poetin er op dat Amerika onder Donald Trump zich niet in een oorlog mengt als hij wat onschuldige stukjes van Europa afknabbelt. Hij zou daarin nog wel eens gelijk kunnen hebben. Het is niet wachten op de Apocalyps, maar deze voltrekt zich reeds met Trump aan de macht.

De archivaris is geen zonnige verschijning. Als hij bij het regeringsoverleg aanschuift, dan daalt de temperatuur een paar graden. Zijn ijzige schaduw valt over ieder beleidsvoorstel. ‘Dat is buiten Poetin gerekend,’ zal hij zeggen als er wordt voorgesteld minder gas uit de Groningse bodem te halen. Hij zal als een doemdiplomaat door Europa trekken en andere archivarissen ontmoeten op speciale conferenties. Ze zullen elkaar data toefluisteren en precies weten wat er bedoeld wordt. ‘1789’, zegt er een ‘1992’, antwoord de ander. Zo wordt de Franse Revolutie en de Europese Unie met elkaar verbonden. Overal lopen lijnen van het verleden door naar het heden en de archivaris kan die lijnen lezen, opzoeken en interpreteren. De geschiedenis herhaalt zich nooit letterlijk, weet de archivaris, maar lijnen worden wel doorgetrokken. Consequenties blijven nooit uit.

Ik kom graag langs om over de toekomst van het archief te praten en te zien hoe we onze positie kunnen uitbouwen. Het Koninklijk Archief moet eindelijk eens serieus genomen worden en mee kunnen praten over de toekomst van Europa. Jullie zoeken iemand die websites komt archiveren, en ik zal mij van mijn taak kwijten, maar een archivaris die het grotere plaatje niet ziet is een bureaucraat die zich gewillig van zijn minuscule taakje kwijt. En we weten uit de geschiedenis wat dat voor een ellende heeft veroorzaakt. Zonder een bewust gevoeld verleden kunnen we de toekomst wel vergeten.

Vriendelijke groeten,
Bram Esser

(Afbeelding: https://www.pexels.com/photo/ancient-antique-architectural-design-architecture-442420/)