Boren op de Noordpool

Aan het begin van deze eeuw is een nogal divers gezelschap internationale wetenschappers op weg naar de Noordpool om daar onderzoek te doen. Een deel van de wetenschappers wordt betaald door de olie-industrie die benieuwd is of er nog ergens olie te vinden is en een ander deel wil de klimaatverandering die in een te hoog tempo plaatsvindt van dichtbij bekijken. Een explosief mengsel van politieke overtuigingen en wetenschappelijke bewijsdrift.

De Nederlandse jonge vrouw met de wonderlijke voornaam Bas is op het laatste ogenblik aan de expeditie toegevoegd nadat haar directe baas Reinier plotseling is overleden. Zij onderzochten dinoflagellaten, eencellige algen, en op grond van de soort kun je iets zeggen over de klimaatsverandering. Reinier staat aan de vooravond van een doorbraak in het onderzoek, maar dan moet er wel geboord worden bij de Noordpool om meer te weten te komen. Reinier is een grote naam binnen de wetenschap, maar nu Bas zijn plaats inneemt, is de hiërarchie aan boord wat anders verdeeld. Zij is nog lang geen hoogleraar en het wordt haar bijna onmogelijk gemaakt om haar eigen onderzoek voort te zetten op het schip waar een nogal vrouwonvriendelijke sfeer hangt.

Onder het ijs is de debuutroman van NRC-redacteur Ellen de Bruin en vooral de belevenissen aan boord zijn boeiend om te lezen. Er zit echter ook nog een andere lijn in het verhaal en dat is de heimelijke liefde van Bas voor haar hoogleraar. Haar verblijf in de voor hem bedoelde hut op de boot is voor Bas een vorm van rouwverwerking. Dat wordt af en toe wel larmoyant, want Reinier blijft haar de hele reis in haar gedachten aanmoedigen. De Bruin gebruikt daarnaast heel veel herhalingen. Bijna elke keer als ze naar haar hut teruggaat, wordt er verteld dat het eigenlijk Reiniers hut is. En dan is er ook nog een rivale aan boord die, zo wordt gefluisterd, op een eerdere expeditie een relatie met Reinier had.

Het duurt even voordat Onder het ijs op gang komt, maar na zo’n zestig pagina’s kom je in die afgunstige wetenschappelijke wereld terecht, die een beetje doet denken aan Nooit meer slapen van Willem Frederik Hermans, omdat ook Bas wordt gedwarsboomd in haar pogingen om echt onderzoek te doen. Toch weet De Bruin met een paar bijzondere plotwendingen het verhaal een andere kant uit te sturen, weg van de wetenschappelijke mislukking. Van de stijl moet dit boek het niet hebben, maar De Bruin schreef wel een intrigerend gevecht over een eenling die haar eigen coalities moet smeden en gaandeweg haar eigen kracht ontdekt.

Coen Peppelenbos

Deze recensie verscheen eerder in een iets verkorte vorm in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden  op 19 januari 2018.

Ellen de Bruin – Onder het ijs. Prometheus, Amsterdam. 302 blz. € 19,99.

(foto: Christopher Michel @ChrisMichel, via Flickr, CC BY 2.0)