Darko’s lessen: spelen met fictie

Pas nadat Janna niet meer de lerares van Darko is, krijgt het tweetal na wat voorzichtige toenaderingspogingen een relatie: een relatie die eigenlijk vanaf het begin af aan gedoemd is te mislukken. Darko is veel jonger dan Janna, Janna was zijn lerares, Janna komt uit Rotterdam, Darko uit Servië. Darko probeert terwijl hij de kost bij elkaar scharrelt als verhuizer zijn havodiploma te halen, maar het gevecht uit zijn verleden is ook nog niet beslecht. Hij zit vol vragen over zijn jeugd in Servië, zijn vader, zijn stiefvader, hun vlucht uit Servië. Taal en fictie blijken middelen om dat monster, deels, te beteugelen.

Darko’s lessen is het debuut van Michelle van Dijk. Van Dijk won in 2000 de allereerste editie van Write Now! Momenteel is ze lerares Nederlands. De fascinatie voor het Nederlands speelt zeker ook een rol in Darko’s lessen. Zo heten de hoofdstukken uit het eerste deel bijvoorbeeld ‘Het woordje ‘er’’ of ‘Zakelijk taalgebruik’. Ook zie je in de tekst dat Darko soms naar woorden en formuleringen zoekt. ‘Het boeit veel,’ zeg ik. ‘Het boeit mij veel?’ Zeg ik dan twijfelend. Kuttaal.’ Darko krijgt daarmee een eigen stem, een eigen toon. Dit wordt ondersteund door de vele dialogen, die veelal uit korte zinnetjes bestaan. Dat door middel van kapitalen, en veelvuldig gebruik van uitroeptekens, duidelijk wordt gemaakt dat iets erg hard gezegd wordt, valt wel wat uit de toon: ’Wat doe jij hier , Andjela? Dit is de jongensboot!’ ‘Ik wil er ook bij!’ ‘Dat kan niet, het is een JONGENSboot!’

Qua structuur valt er het nodige te genieten in het boek. Darko’s lessen bestaat uit drie delen: Lessen in taal, Lessen in liefde en Lessen in leven: fases uit het leven van Darko. Maar ondertussen spring je ook steeds terug naar Darko’s jeugd in Servië en wordt er een spel gespeeld met het schrijven van dit boek. Janna blijkt, hoewel je het boek vanuit Darko leest, gecomponeerd te hebben: ‘Ik ben nu de held in het verhaal, een held, zie je, niet een schrijver, de held. De held bepaalt wanneer het verhaal afgelopen is, niet de schrijver’ denkt Darko op bladzijde 162. Maar uiteindelijk zit het anders: ‘Maar zij maakt het verhaal, dus zij maakt ook het einde.’ En zo bekijk je het boek aan het eind met andere ogen en kun je eigenlijk nog een keer gaan lezen. Knap.

Maar niet alleen Darko heeft zijn lessen geleerd in dit boek, ook voor de lezer is er het nodige om eens even goed over na te denken. Van Dijk weet bijvoorbeeld op subtiele manier de pijnpunten van de multiculturele samenleving op papier te krijgen. Daarnaast lees je tussen de regels door hoe snel men altijd maar weer oordeelt over anderen: we weten echt maar het halve verhaal over de oorlog in Joegoslavië. Ook hier laat Van Dijk je met andere ogen naar de maatschappij kijken. Darko’s lessen is dus een geslaagde debuutroman die veel meer te bieden heeft dan een eenduidig liefdesverhaal.

Cilla Geurtsen

Michelle van Dijk – Darko’s lessen. Douane, Rotterdam. 180 blz. € 17,50.