Het is mooi geweest

Je wordt bedankt! is een bundel met tien korte verhalen uit Rusland, waarin volgens de flaptekst, ‘de ware aard van de levensfase die we met “pensioen” aanduiden’ wordt verkend. De bundel bevat verhalen van de schrijvers Ivan Toergenjev (1818-1883), Anton Tsjechov (1860-1904), Isaak Babel (1894-1940) en Ivan Boenin (1870-1953). Grote namen dus, een uitgelezen mogelijkheid om met deze klassieke auteurs kennis te maken.

De pensioengerechtigde leeftijd is trouwens betrekkelijk relatief. In het verhaal ‘De overtolligen’ van Tsjechov volgen we het lid van de arrondissementsrechtbank Pavel Matvejevitsj Zajkin, die op een doordeweekse avond van het station naar zijn datsja sjokt.

‘Het zijn voornamelijk gezinsvaders, bepakt met bundeltjes, aktetassen en kartonnen dozen vol vrouwenbenodigdheden. Ze bieden allemaal een uitgeputte, hongerige en boze aanblik, alsof niet voor hen de zon schijnt en het gras groen is.’ (pag. 93).

Zajkin is op de rand van een burn-out, en moet met lede ogen toezien hoe zijn vrouw met allerlei kunstzinnige types in en rond de datsja een uitermate enerverend leven leidt. Voor hem rest niets anders dan een bezoek aan een kroeg.

Het is vaak avond in Je wordt bedankt. Schitterend rood doemt op in het verhaal ‘Op de hoeve’ van Boenin, waarin de al wat oudere en eenzame Kapiton Ivanytsj zijn leven overdenkt en zich bezint op zijn sterfelijkheid. Het meisje voor wie hij in zijn jonge jaren verzen schreef is nooit gekomen en als oud-militair en kleine landeigenaar is het beheer van zijn hoeve verworden tot een soort van schone taak. Alleen en op de drempel van de ouderdom stelt hij zichzelf de onvermijdelijke vraag of zijn leven de moeite waard was — misschien wel: of het leven, ondanks zijn bescheiden leefwijze, eigenlijk wel zonder hem kan:

‘Hoe is het toch mogelijk?’ zei hij hardop. ‘Alles zal net zo zijn als voorheen, de zon gaat onder, de boeren komen met hun omgekeerde haakploegen in het veld… er zullen zonsopgangen zijn in de oogsttijd, en ik al er niets van zien, ik zal er niet alleen niets van zien, ik zal er helemaal niet zijn!’ (pag. 86).

Boenin beschrijving van de bezonken avond op het Russische platteland is een prachtige verstilde impressie.

De verhalen vormen niet alleen een (vernieuwde) kennismaking met de schrijvers, door het lezen ervan maken we ook op bescheiden manier kennis met de voor ons zo onbekende Russische cultuur. Grote vertellers zijn groots omdat hun gevoel voor detail perfect is, zodat elk erf, huis of stad als vanzelf begint te leven. De mijmerende en afgedankte grootvader Kastrjoek (Boenin) of de mysterieuze buurman Radilov (Toergenjev) bieden de luilekkerende lezer aldus een reis door een oneindig groot land, die de Transsiberië Expres bij voorbaat overbodig maakt.

Leuk dus voor de collega die met pensioen gaat en wordt bedankt. Jammer evenwel dat de samenstellers geen biografische gegevens hebben toegevoegd.

Je wordt bedankt! Pensioenverhalen van Isaak Babel, Ivan Boenin, Ivan Toergenjev en Anton Tsjechov. Van Oorschot, Amsterdam. € 9,99.

Lees ook Guus Bauer.