Oorlog in Dokkum

De vader van Louwrens Hacquebord, Tjerk, trots op zijn Hugenoten-achtergrond, ging op oudere leeftijd naar Spitsbergen. Zijn zoon werd hoogleraar aan de RUG en een bekend Arctisch onderzoeker. De vader heette Tjerk en was in de oorlog een belangrijk verzetsman. Een naamgenoot was lid van de NSB. Nu heeft de zoon van Tjerk een boek geschreven onder de passende titel Duivelse dilemma’s, Een familie in oorlogstijd.

Het is een goed boek geworden, geschreven met de juiste distantie, objectief en bovendien is de schrijver er in geslaagd om de daden van het het verzet spannend weer te geven. Zo moet Tjerk naar Twente om distributiebonnen te halen. Tjerk is niet gewend aan treinreizen en de lezer beleeft zijn terugreis met het pakje bonnen mee, alsof de zoon van Tjerk er bij was.

De schrijver geeft goed aan hoe moeilijk het was de juiste keuzes te maken. Zo is er de naamgenoot van Tjerk, Tjerk Heero Hacquebord, geen naaste familie, die al voor de oorlog sympathiseerde met de NSB, vanwege zijn sociale situatie, geen werk, verlangend naar gezag en orde, gevoelig voor de belofte werk te verschaffen. Hij werd lid, zegde zijn lidmaatschap op, maar toen Duitsland Nederland binnenviel werd hij weer lid, verzeilde in Duitsland, zag hoe het daar toe ging. Hij kwam terug naar Nederland, maar bleef lid, werd zelfs Landwachter. Als zodanig nam hij toch weer afstand en deed niet erg mee met zijn soortgenoten, die hem dat zeer kwalijk namen. Na de oorlog werd hij in een interneringskamp gezet. Pas in 1948 kwam hij vrij en vertrok naar elders in het land om niet steeds geconfronteerd te worden met zijn verleden. Zijn kinderen en kleinkinderen ondervonden daar nog lang last van.

Wat moest je als je een bedrijf had? Aan de Duitsers leveren en je schuldig maken aan collaboratie of weigeren en het bedrijf en de voorraden kwijt raken aan de vijand? De werknemers stonden op straat. Tjerk Louwrens mocht van zijn vader geen Ausweis halen en moest onderduiken. Hij raakte betrokken bij het verzet en voerde allerlei opdrachten uit. In het laatste oorlogsjaar, hij was toen 22, was hij heel actief in het verzet. Spannend was bijvoorbeeld het opvangen van wapens en munitiekisten, die werden gedropt door Engelse vliegers. In januari 1945 ging het dramatisch fout. De Duitsers ontdekten een wapenopslagplaats. Er werden verzetsmensen opgepakt en vervoerd naar Leeuwarden. Leden van de knokploeg vingen de auto op bij de brug in De Valom en schoten de chauffeur en de Duitser naast hem dood. De commandant van de SD in Leeuwarden nam gruwelijk wraak: twintig mensen werden onder veel ceremonieel gefusilleerd. De overval op het Leeuwarder Huis van Bewaring was wel een succes, waarbij veel verzetsmensen werden bevrijd zonder slachtoffers te maken.

In de omgeving van Dokkum waren niet veel NSB’ers, maar omdat men elkaar goed kende, moest men toch heel voorzichtig zijn. Het boek is verhelderend over wat er in een kleine gemeenschap kan gebeuren. Na de oorlog neemt iedereen zijn plek weer in, met schrammen en pleisters en erger wonden. Het leven gaat verder. De schrijver begint zijn verhaal met de Elfstedentochten van 1941 en 1942. Het boek eindigt ook met een Elfstedentocht, die van 1947. Even weer werkten de verschillende gemeenschappen samen.

De auteur begon met enkele blaadjes met aantekeningen van zijn vader, die na zijn dood werden gevonden. Daarna deed hij archiefwerk en praatte met nog levende getuigen.
Met zijn moeder, die zijn vader in de onderduik had leren kennen, bezocht hij allerlei plekken waar spannende en gruwelijke dingen waren gebeurd. Dit boek is een monument voor zijn vader en voor het verzet in en rond Dokkum.

Remco Ekkers

Louwrens Hacquebord – Duivelse dilemma’s, Een familie in oorlogstijd. Nobelman, Groningen. 160 blz. € 16,95.