Kwaad en krachtig

Lina heeft een normaal leven, daar probeert ze zichzelf al jarenlang van te overtuigen. Ze heeft een baan, collega’s, een auto, een huis, af en toe een vriend; precies zoals andere jonge vrouwen dat ook hebben. Maar Lina is niet zoals andere vrouwen, hoe hard ze ook haar best doet. In aanloop naar haar vaders tachtigste verjaardag dringen de herinneringen en schuldgevoelens van vroeger zich steeds verder aan haar op. Uiteindelijk krimpt haar wereld tot er maar één ding overblijft: woede.

Krimp, de tweede roman van Justine le Clercq, is een kwaad, krachtig boek dat geïnspireerd is op het misdaadduo Antonio van der P. en Enise B., dat in 2014 een spoor van geweld achterliet in het oosten van Nederland. Le Clercq onderzoekt wat er voor nodig voordat een vrouw, een meisje eigenlijk nog, tot geweld overgaat. Krimp is geen pamflet voor (vrouwelijk) geweld, maar toont wel aan dat woede een krachtige emotie en drijfveer kan zijn:

Wij vrouwen hoeven ons alleen maar te groeperen. (…) Maar ja, ooit weleens een groep vrouwen iets zien bereiken? Ooit weleens een machtig vrouwenbolwerk gezien? Ooit weleens een groep vrouwen zien optrekken richting het huis van een man die een vrouw heeft verkracht? Zolang we dat niet doen, blijven we de verliezers.

Lina is opgegroeid in de keuken van het restaurant van haar vader, garnalen pellend en walnoten krakend. Als kind blinkt ze nergens in uit, bijzondere talenten of vaardigheden heeft ze niet, maar dat is iets wat haar vader weigert te accepteren. Hij wijt het aan haar gebrek aan doorzettingsvermogen en vindt dat ze moet leren op eigen benen te staan. Voor haar vijftiende verjaardag krijgt ze de sleutel van haar nieuwe, eigen kamer in de stad en vanaf dat moment is ze op zichzelf aangewezen. Het is niet verwonderlijk dat de jonge Lina al snel in een neerwaartse spiraal terechtkomt. Samen met haar vriendje Rick, op wie ze dolverliefd is, raakt ze verwikkeld in een leven van drank, drugs, zwerven en misdaad. Haar sluimerende agressie, die ze al sinds haar kindertijd met zich meedraagt, komt steeds meer aan de oppervlakte te liggen. Vroeger kon ze haar woede nog botvieren op de kalfshersenen in de keuken, maar dat is nu niet meer genoeg.

Haar vader is teleurgesteld in haar gedrag, maar is van mening dat hij alles wat binnen zijn macht ligt heeft gedaan om zijn dochter te helpen, en trekt zijn handen van haar af. Lina en Rick raken steeds verder in de problemen. Het jatten van T-shirtjes door twee verliefde kinderen is inmiddels veranderd in koelbloedige, gewapende overvallen met een wekenlange politieklopjacht tot gevolg. Uiteindelijk wordt Rick gepakt en komt hij in de gevangenis terecht, terwijl Lina de kans krijgt om opnieuw te beginnen met haar leven. En dat probeert ze ook. Ze maakt haar school af, gaat niet meer met de verkeerde mensen om en waar ze het contact met Rick verbreekt, herstelt ze dat met haar vader. Hij ‘past goed in het leven’, zoals zij het zelf zegt. Mensen houden van hem, zijn restaurant is succesvol, hij ís iemand. Ondanks alles hunkert Lina nog altijd naar zijn goedkeuring en zijn liefde, ook al gelooft hij niet in liefde, op een manier waarop je ook niet in God kan geloven.

Lina’s vader is van mening dat je kan kiezen wat voor persoon je bent, hoe je je voelt en welk verleden je hebt gehad: ‘Het mooiste van je geschiedenis is dat je die altijd kunt herschrijven. Ieder stukje leven is geschikt om bij te vijlen, met feiten en emoties te schuiven’. Lina ervaart dit niet zo. Krimp gaat dan ook onder andere over de onvermijdelijkheid van Lina’s lot. Haar agressie en psychopathische trekjes kan ze niet onderdrukken, het is eerder andersom: de woede neemt haar over.

De roman is met ongeveer 150 pagina’s niet erg dik, maar wel precies dik genoeg. Le Clercq schrijft niet meer dan nodig is: haar stijl is soms net zo koelbloedig en afstandelijk als Lina zelf. Naarmate Lina verder wegzinkt in haar duistere en kwade gedachten, wordt ook Le Clercqs schrijfstijl emotioneler en fragmentarischer. Ze schakelt moeiteloos tussen de verhaallijn en de bespiegelingen van Lina, die inzicht geven in haar verstoorde psyche. Krimp gaat over hoe mensen gevormd worden door hun omgeving en verleden en over hoe beperkt je kan kiezen om ‘iemand te zijn.’

Janna ter Meulen

Justine le Clercq – Krimp. Podium, Amsterdam. 151 blz. €17,50.